۱۲- منجلیخ آب
واژۀ محلّی مَنجَلیخ (مرکب از منج + لیخ = منجنه + آب) به معنای «ترازوی منجلیخ آب»[۱] تا سال ۱۳۵۰ و قبل از پیدایش موتورهای پمپ آب در منطقۀ بناب استفاده می شده است. این وسیله قادر بود حداکثر از عمق ۵ متریِ چاه آب برداری کند. این وسیله در آبیاری باغات، بوستان ها و بیشه زارها و در تأمین آب گرمابه ها و آب مصرفی خانگی کاربرد داشت.
اجزای تشکیل دهندۀ منجلیخ عبارت بودند از: پالچیق دیرک (پایۀ گلی)، توپان، تیر چوبی اصلی، سولیخ، وزنۀ سنگی، میلۀ آهنی، پاپاق، هنجه جووا، تولیخ، اَل ایپی، ایاق آلتی، لنگر، وزنه داشی، دُواناق، قلاب و بازو.برای استفاده از منجلیخ حدّاقلّ سه نفر لازم بود: آبکش، یک نفر به جای وزنه و فرد ذخیرۀ در حال استراحت. میزان آب برداشتی در هر نوبت ۲۰ تا۳۰ لیتر و در هر دقیقه ۸۰ تا ۱۲۰ لیتر بود. البتّه، میزان آن به سطح آب چاه و بزرگی تولیخ بستگی داشت. آبی که با این وسیله از چاه برداشت می شد بیش از ۵۰۰ متر در باغات جریان می یافت.
منجلیخ آب موجود در محوّطۀ ادارۀ امور آب بناب به همّت مدیر امور آب بناب، جناب آقای مهندس یونس آقاپور، که علاقـۀ خاصّی به آثار تاریخی و مسائل فرهنگی منطقه دارد، و با نظارت نگارنده در سال ۱۳۸۸ ساخته شده است.و ……………………………..
ادامه در کتاب دو جلدی نگاه نگاره ها
دستگاه «منجلیخ» (= منجنیق آب)، وسیلۀ آب‌کشی سنّتی از چاه باغات محلّی
Manjalikh or water catapult, a traditional device used at local gardens in Bonab for pulling up water from well
شرح اجزای تشکیل دهندۀ منجنلیخ آب
۱- پالچیق دیرک
عبارت بود از سکّوی پلّ های چینه ای تقریباً به ارتفاع ۳ تا۵ متر (بسته به تراز آب چاه) و به عرض حدود ۱۱۰سانتی متر که نصف آن به عنوان پلّۀ بالارو استفاده می شد و نصف دیگر نقش تکیه گاه و محلّ استقرار دستگاه منجلیخ آب را داشت. در سمت دیگر آن، خانه باغ یا «باغ اِوی»، برای استراحت و غذا خوردن کارگران احداث می شد.
۲- توپان (topan)یا محور ثابت چوبی
تیر چوبی چهارتراش که یک سر آن در چینۀ سکّوی پالچیق دیرک محکم می شد و دستگاه اصلی منجلیخ روی آن سوار می شد.و ……………………………
پاپاخ، هنجه جووا، میلۀ محوری، چوب لنگر پایه و گولاخ لوق منجلیخ آب و خانه باغ کنار آن
اجرای منجلیخ آب در حیاط ادارۀ امور آب بناب (از راست: آقایان مهندس آقاپور، دکتر صدیقی و دکتر داداشی و بالغ)
روش برداشت آب با منجلیخ
ماکت منجلیخ آب ساخت مرحوم پورخداقلی (سمت راست) وتولیخ (سمت چپ)
دولاب
ادامه در کتاب دو جلدی نگاه نگاره ها
[۱].در گویش محلّی «منجَلیخ» و در زبان فارسی «منجنیق» مینامند. نک. فصل چهارم همین کتاب، مبحث «واژه های تاریخی».