کبوترخانه ها Dovecote belonging
تاریخچۀ کبوترخانه
کبوتر در فرهنگ ما یادآور پایبندی، وفاداری به عشق، پاکی و معصومیت و بی‌گناهی است.
تیزتر از کبوتری برج به برج می‌پرد
بیضه زر همی نهد دربـه‌در از سبک سری
کعبه ملک است صحن بارگاهش کز شرف
باغ رضوان را کبوترخانه اندر ساختند
(خاقانی شروانی)
به اعتبار این ابیات، تاریخ کبوترخانه ها به قبل از قرن ششم میرسد. قدیمی ترین منبعی که در آن از برج‌های کبوترخانۀ اصفهان یاد شده سفرنامۀ ابن‌بطوطه است که در اوایل قرن هشتم هجری از کبوترخانه در مسیر اصفهان صحبت کرده است. ترشخی، از مؤرّخان قرن چهارم، نیز در کتاب بخارا به ساخت کبوترخانه‌ای در حدود ۱۰۵۰ سال قبل اشاره کرده است.[۱]
دریانوردان فنیقی و قبرسی به هنگام سفر کبوترها را با خود می‌بردند و پس از رسیدن به مقصد آنها را با نامه‌هایی به محلّ سکونت خود می‌فرستادند تا خانواده هایشان را از وضعیت و تاریخ بازگشت خود مطّلع سازند.
ظهر آن روز در حالی که جنگ ادامه داشت دو کبوتر از جنوب اسکندریه به شهر رسید، بدون اینکه سیاه‌پوستان از آن واقعه مطّلع شوند. کبوتران قاصد از طرف فرمانده قشون مصر که در منطقۀ دلتا بود فرستاده شد تا اینکه به پادشاه اطّلاع بدهند که ……………………………………… .[۲]
سه هزار سال پیش کبوتر در مصر وجود داشت و فراعنه از آن به عنوان پیک نامه‌بر استفاده می‌کردند. پس از مصر، ایران و چین و یونان و ………………………..
کبوترخانه آقای یزدانی، محلّۀ خرمن‌کوچه، بناب
Triplet Dovecote belonging to Mr. Yazdani
نژادهای کبوتران
کبوتران بر سه نوعاند: ۱) کبوتران صحرایی یا وحشی، ۲) کبوتران خانگی، و ……………………………
کبوتران صحرایی یا وحشی: عموماً خاکستری و گاه سیاه خاکستری هستند و دو خطّ سیاه در هر بال خود دارند. دو عدد تخم می‌گذارند و ………………………….
کبوتران و ……………………………
کبوتر نامه‌رسان: کبوتر نامه‌رسان، مرغ نامه‌بر یا مرغ نامه‌آور گونه‌ای کبوتر …………………..
گونۀ دوّم کاملاً شبیه کبوتران وحشی است و فقط توانایی دوقطبی بودن را .……………………...
کبوتران در لانه کبوترخانه بناب
پرواز کبوتران
دیدم کبوترخانه‌ای داخل هزاران شانه‌ای
در داخل بـرج بلند، هر جفت در کاشانه‌ای
نـامـه‌رسانـان قـلاع، در بین شهر و روستا
بـر گرد این برج بلند شمع و گل و پروانه‌ای
شانه زند با نـوکشان، بوسه زنـد منـقارشان
آواز آرامـی زنــد، نـوکی زنـد بـر دانه‌ای
پرواز با جفتک زنی، آواز با جفتش همـی
دنیـای دیـگر دیـده‌ام در آن کبوترخانـه‌ای
پرواز کن دسته‌جمعی، پرواز دارد عالمی
بـالی گشا در اوج‌هـا در آن فـضا جانانه‌ای
دیگر نمانده برج‌ها پرواز یک آزاده‌ای
قـدرش نـدانستیم مـا بر جای ماند ویرانه‌ای
بر ساز دیگر خانه‌ای برجای این ویرانه‌ها
تا بازگـردد مرغکان با نغـمـه و پیـمانه‌ای
باغات بـار سالمی گر کاشتی، بـرداشتـی
بـگشا گره از کار مـا رو سـاز بـرج و لانــه‌ای
(علی اصغر بالغ، ۱۳۹۲)
طبیعت به عنوان گهوارۀ رشد و نموّ آدمی امروزه به شدّت به سمت از دست دادن تعادل پیش می‌رود. آلودگی منابع آب و خاک
و …………………………
نمونه ای از کبوترخانه‌های بناب (در محلّۀ دیک‌باشی و ………)
- ادبیات (در پیگیری نقش کبوترخانه ها در فرهنگ ادبی، محاوره‌ای، سنّت‌ها، و صنایع مختلف ادبی)
- اقتصاد، خصوصاً در اقتصاد کشاورزی (در شیوۀ تأمین مهمّ‌ترین نیاز کشاورزی پس از آب و ………………
معماری کبوترخانه ها
اوّلین مرحله در ساخت یک کبوترخانه بررسی موقعیّت محلّ احداث آن است. به این معنا که محلّ آن باید حتماً در کنار آب رودخانه، جوی
ادامه در کتاب دو جلدی نگاه نگاره ها ، ( به همراه عکس های مرمتی و نقشه ی بناها )
دو نمونه از مارگیر ها که مانع حیوانات بالارونده در برج کبوترخانه می شوند
در کبوترخانه هایی که به شکل مکعّب و یا مکعّب مستطیل بودند، در گوشه های بیرونی دیوار گود‌هایی محرابی شکل یا فرورفتگی هایی موسوم به «مارگیر» ایجاد می‌کردند تا مار نتواند با استفاده از گوشۀ بیرونی دیوار از پنجره ها به داخل کبوترخانه برود. این مارگیرها را تقریباً به
و…………………..
لانه های کبوتران اکثراً به ابعاد ۲۰ × ۲۰ سانتی‌متر و به عمق …………………..
برای جلوگیری از افتادن تخم کبوتر .…………….
از وسط کبوترخانه یک دیوار مستطیلی یا مدوّر، که در سراسر سطح بدنۀ آن نیز تا بالاترین نقطۀ آن لانۀ کبوتر ایجاد میشد، به صورت تاق یا دوطبقه ساخته میشد. این کار، علاوه بر استفاده از فضای خالی داخل کبوترخانه و افزایش تعداد لانۀ کبوتر در داخل، ارتعاشات تخریبی و فشار هوای ناشی از پرواز دسته‌جمعی چندهزار کبوتر به هنگام احساس خطر
و ………………………(خاقانی )
کبوترخان ههای چاهی
این نوع کبوترخانه‌ها، در بالای کوه‌های کم‌ارتفاع، تپّه‌های سنگی و دامنۀ کوه‌های سنگی که سنگ آنها پوک یا ماسه‌سنگ است (در بناب …………..
لانه‌های کبوترخانه سر چاه در روستای قشلاق (نگارنده)
کود کبوتر و نقش آن در اقتصاد کشاورزی
نیاز شدید انسان به کودورزی در کشاورزی سنّتی ایران سبب انباشت تجربیّات و شگردهای عمومی کاملاً پیشرفته‌ای در زمینۀ کشف ………………..
انواع کودهای طبیعی
انواع کودهای طبیعی عبارتاند از: کود طویله، کود گوسفند، کود …………………….
کبوترخانه های شهرستان بناب
نگارنده به‌خوبی به خاطر میآورد که در دهۀ ۱۳۴۰ اکثر کبوترخانه ها در این شهر فعّال بودند. در محلّهای که نگارنده ساکن است (اولاد ذکور) سه کبوترخانۀ فعّال وجود داشتند که در گوشهای از حیاط بزرگ خانه‌های همسایه به صورت مدوّر یا مکعّب مستطیلو ………………….
سند معاملۀ یک کبوترخانه در بناب
ضرب‌المثلی است که می‌گوید: «از راه برو، بی‌راهه مرو، هر چند که راهت دور باشد». سود نجستن از تجربیّات جهانیْ دیوانگی است امّا رها کردن تجربیّاتی که حاصل شرایط فرهنگی و اقلیمی این مرز و بوم است نیز چندان خردمندانه نخواهد بود.
اکنون ……………………..
اسامی و محلّ کبوترخانه های بناب
بسیاری از کبوترخانههایی که نام آنها در زیر میآید تا چند دهۀ اخیر فعّال بودند امّا متأسّفانه امروز یا مخروبه‌اند یا به کلّی از بین رفته‌‌اند. تنها تعداد اندکی از آنها هنوز به فعّالیّت خود ادامه میدهند. جا دارد مسئولان و متولّیان این کار بر فرهنگ عدم مصرف کود شیمیایی تأکید ورزند و نسبت به رواج و رونق مجدّد کبوترخانه ها و پرداخت یارانه به ساخت کبوترخانه اقدامات عملی انجام دهند.
کبوترخانه های کوچۀ قم و لب نهر: برج صادق دمیرچی، برج پُس قلی اوغلو، و ……………………..
کبوترخانه‌های محلّۀ آغاجری:……………………………..
ا.
عکس کبوترخانه های محلّۀ دیک‌باشی (خیابان رجائی) تا مسجد کوفه:
کبوترخانه‌های محلّۀ خرمن‌کوچه: کبوترخانۀ یزدانی (برج سهقلو)، کبوترخانۀ حاجی حسن قیزیلدیشو …………..
کبوترخانه‌های محلّۀ اولاد ذکور: برج حسین میسمی، برج ملا احمد وقاری، برج محمد میسمی.و ……………
کبوترخانه‌های محلّۀ قدیر قودولار (جنب قبرستان مهرآباد): برج بابا دهباشی، برج اکبر (جنب قبرستان مهرآباد).
کبوترخانۀ صلواتی بناب
کبوترخانه های کوچۀ پایین: برج عباسعلی خجسته، برج های حاجی حسین رحیمزاده (سه برج در کنار هم)، برج خفاف، برج میرزا (کوچۀ مسجد ملا مناف)، برج حاجی میرحسین انتظاری، برج حاجی رضا اشرفیان، برج عباس شیرساز.
……………………………
کبوترخانه های روشت بزرگ: کبوترخانۀ فتوحی در محلّۀ علم روشت، ……………….
کبوترخانه‌های روستای چله‌غار بناب: برج‌های حاجی مختار مقدّم، محمدعلی فرزوق، و ……………………
ادامه در کتاب دو جلدی نگاه نگاره ها ، ( به همراه عکس های مرمتی و نقشه ی بناها )
[۱]. فرهادی ۱۳۷۲، ۳۰
[۲]. میکل پرامو ۱۳۷۲، ۱۷۵