فصل هشتم : نقش‌ها و رنگ‌های گیاهی سنّتی

فصل هشتم

نقش‌ها و رنگ‌های گیاهی سنّتی

رنگ‌های سنّتی و طبیعی

                همۀ رنگ‌ها و نقش‌ها از طبیعتِ اوست. هنر، زیبایی، آواز، موسیقی، عشق و شادی، رنگ و نقش همه چیز تجلّی‏ گاه اوست. با فرض طبیعت بی‏ رنگ و بی‏ نقش، دنیا ملال ‏آور و کسل‏ کننده است و افسردگی می‌آفریند. روزی صد بار مرگ را می‌طلبیم. رنگی نباشد نقشی نیست، نقشی نباشد زندگی هیچ جذّابیّتی ندارد. ما نیز جزئی از اجزای جدانشدنی این طبیعت هستیم.

                    دنیای بی‏ رنگ و نقش برای انسان شب ظلمانی است. خورشید خود رنگی دیگر برای دیدن جهان رنگ‌هاست. دنیای بی ‏رنگ تک‏ صدا و بی‏ت نوّع است. در تک ‏صدایی جذّابیّتی و خلّاقیّتی وجود ندارد. مبتکر و خلّاق در تک ‏صدایی و بی ‏رنگی مرده است. هنرمندان هر کجا را خواسته ‏اند زیبا سازند نقشی در آنجا آفریده‌اند و رنگی کشیده‌اند. نقش‏ آفرینان به‌خوبی دریافته‌اند بدون رنگ و نقش زندگی زیبایی ندارد. هنرمندان برای تقدیر و تشکّر از نقاش ازل رنگ و نقش را به خدای‏ خانه‌ها کشانده‌اند. پنجره‏ای گشوده‌اند رو به سوی طبیعت تا انسان‌های خداجو با چشم ببینند و به دل بخوانند محبوب عالمیان را. مساجد و                                              ……………………………………………………………….

               عامل رنگ بر درونی‌ترین عواطف و احساسات بشری چه در ایجاد یأس و اندوه و شادی و چه به صورت انگیزه‌هایی در برانگیختن شور زندگی و حسّ زیبایی‏ شناسی و چه در نمایش عینی یا نمادین آثار بشری تأثیر دارد. بی‏ هیچ تردیدی به علاقه و کشش انسان در تمام قرون و اعصار به این پدیدۀ شگفت ………………………………………………………

                  حضور رنگ در مناطقی از کرۀ زمین حاصل آمیزش زندگی انسان با طبیعت است امّا در مشرق‏ زمین برآمده از نوعی نیاز روحی است. این نیاز همواره معطوف به نوعی تقابل در برابر فشارهای بیرونی و درونی در متن و بطن زندگی مردم بوده است؛ مردمی که در طول تاریخ و در تلاطم و هیجان ناشی از سلطه و فشار نیروهای مهاجم                                          و…………………………………………………………

نقش روی صندوقه مسجد جامع گزویش بناب

نقوش صندوقه‏ های مسجد اسماعیل‏ بیگ بناب

تهیّۀ رنگ گیاهی و کاربرد آن

             موادّ رنگ‌های گیاهی که در رنگرزی سنّتی به کار گرفته می‌شود عبارت‌اند از: نیل، حنا، جفت، روناس، اسپرک، بَقَم سرخ، برگ مو، برگ کول، برگ خیار، برگ گل داودی، تمشک جنگلی، سماق، زرشک، زردچوبه، زعفران، پوست و برگ ……………………………………………………..

یکی دیگر از موادّ رنگی مورد استفاده در رنگرزی قرمزدانه است که منشأ حیوانی دارد. گل اُخری و آبی پروس نیز از ………………………………………………………………………

                    در رنگرزی سنّتی از موادّی جهت ثبات بیشتر رنگ بر روی الیاف و نیز بهبود کیفیّت رنگ‏ پذیری استفاده می‏شود. این موادّ را در اصطلاح «دندانه» می‏ خوانند. زاج‌ها (زاج سفید، سبز، سیاه و سرخ) از دندانه‏ های پرکاربرد و ………………………………………………….

رنگ‌های گیاهی

برای ساخت رنگ گیاهی نارنجی دو رنگ قرمز و آبی را با هم ترکیب می‏ کنند. رنگ سبز از ترکیب رنگ‏ های زرد و آبی حاصل می ‏شود. برای به دست آوردن رنگ بنفش نیز دو رنگ آبی و

قرمز …………………………………………..

در زیر فهرست رنگ‏ های مختلفی که از موادّ گوناگون به دست می‏ آیند ارائه شده است:

• برگ مو (پاییزه): زرد، طلایی، ک.………………………………
• پوست انار: دارچینی، زرد، نیلی، ………………………………..
• پوست گردو: مشکی، خاکی، سرمه‏ ای، ……………………………………………….
•   …………………………………………و
• روناس با زاج سفید: ……………………………………………….
• پوست گردو، برگ مو، ریشۀ روناس، ………………………………

از دیگر گیاهان و موادّ رنگزا این موارد قابل ذکرند: زالزالک (برگ)، پوست پیاز قرمز و سفید، سنجد (ساقه و گل)، و …………………………………………^.

حشرۀ قرمزدانه (دندانه) و موادّ رنگ‏مایه …………………………………..

رنـگ نماد زندگـی

رنگ‌های سنّتی متداول در کاشان و موادّ لازم برای رنگرزی

و ……………………………………………………

جدول رنگ‌های سنّتی گیاهی

  ادامه در کتاب دو جلدی نگاه نگاره ها ، ( به همراه  عکس های مرمتی و نقشه ی بناها )

[۱]. روناس از موادّ اصلی رنگزاست که از پوست میانی ریشۀ آن حدود ۳۰ رنگ به دست می‌آورند. این گیاه در تاکستان‌های بناب به وفور می ‏روید و به  …………………………………..

[۲]. قرمزدانه حشره‏ای شبیه کفش دوزک است که جثّه‏ ای به اندازۀ ۵/۲ تا ۳ میلی‏متر دارد و در روی شاخۀ درختان خانوادۀ انجیر زندگی می‌کند. این حشره به شکل بیضی و به اندازۀ عدس است. نام علمی آن ……………………………………………………………..

[۳]. مرکز تحقیقات …………………………………….

[۴]. منابع مورد استفاده در جدول رنگ‌ها: تحقیقات محلّی؛ م…………………………………………..