کبوترخانۀ قره قُشون
Dovecote Towe Garegoshon of Bonab r
انگیزۀ احداث کبوترخانۀ قره قُشون از زبان مالک آن
به نام خداوند زیبایی ها! نمی دانم کبوتران از کی و چگونه در دل ایرانیان لانه کرده اند. گویند نژادی از آن ها به حدّی باهوش بود که می توانست کیلومترها راه رفته را باز گردد. در تاریخ آمده است کبوتران از شهری به شهری و از قلعه ای به قلعۀ دیگر نامه می بردند. شاید هوش بالا و یا خدمات آن ها در زمینۀ رساندن نامه و تأمین امنیّت شهرها محبتشان را در دل ما جا داده است. هنوز عبارت معروف «کبوتر حرم» به کسی اطلاق می شود که بسیار عزیز و نزدیک به بزرگان باشد.
دلیلش هر چه باشد، علاوه بر اینکه کبوتران پرندگان بی آزارند، در گذشته نیز خدمات ارزندهای در جهت رونق و بهره وری کشاورزی در شهر بناب ارائه دادهاند. یادم می آید اکثر کشاورزان در خانه ها یا باغات خود برج کبوتر می ساختند و از فضولات آن به عنوان بهترین و کاملترین کود در مزارع کشاورزی و باغات انگور و بوستان ها استفاده می کردند.
نمای کبوترخانۀ قره قُشون بناب بعد از تکمیل
Dovecote Towe Garegoshon of Bonab r
کود کبوتران علاوه بر اینکه درختان و باغات را زنده و بشّاش می نمود باعث افزایش بهره وری و بهتر شدن کیفیّت محصولات می گردید و درختان نیز آفات کمتری می گرفتند. امروزه مضرّات استفاده از کود شیمیایی در کشاورزی و محصولات به عمل آمده با آن در زمینۀ سلامتی انسان بر هیچ کس پوشیده نیست. آگاهی همگانی و اجتماعی و عزم ملّی می خواهد تا ما را از این وضعیّت برهاند.
انگیزۀ اوّل جمع شدن بیش از ۴۰۰ کبوتر دور حوضچۀ آب ماسه شویی پایداران در منطقۀ قره قُشون جهت نوشیدن چند قطره آب از یک سو و مشاهدۀ لاشه های حدود ۶۵ کبوتر در سالن بلااستفاده که به دلیل نیافتن راه خروج بدون آب و غذا در آنجا تلف شده بودند ……………………………………..
کبوترخانه ها
| خواهم کبوترخانه ای، کاشانه ای را ساختـن
خواهم بـه یــاد مردم خوب خـودم انـداخـتـن فکری به جای کـود نـو، کود ازل پـرداخـتن در راه بـهبــود غـذا چنـدی قــدم بـرداشتـن از بهر ایـن آزادگان یـک کعبه دل ساخـتن تـا در نـظام عـالمیم، در چرخشیم و مـا همیم
|
بـار دگر زیـبـا پـران بـرجی دگر بگماشتن
هر باغ، دشت و برزنی بـرج کبوتر داشتن آن سـان کشاورزان مـا کود کبوتر کاشتــن رفـع بـلا از مردمان بِه سیـم و زَر انـبـاشتـن پـرواز گـردِ ایـن مـکان یـادِ طواف انگاشتن جهلست از هستی که ما خود را جدا پنداشتن
|
علی اصغر بالغ ۱۳۹۲
آقای مهندس وهاب زاده و نگارنده در کبوتر خانه در حال ساخت قره قوشون بناب
Dovecote Towe Garegoshon of Bonab r
کبوترخانۀ قره قُشون و جمع شدن کبوتران
Dovecote Towe Garegoshon of Bonab r
انتخاب محلّ کبوترخانه
قبل از هر اقدام از مکان مورد نظر بازدید گردید. محلّ فعلی از هر جهت برای احداث کبوترخانه مناسب بود: نخست اینکه با وجود کمآبی و خشکسالی و خشکشدن آب رودخانه ها، حوضچۀ آب کارگاه ماسه شویی پایداران در کنار کبوترخانه جهت استفادۀ کبوتران قرار دارد و دلیل اصلی جمع شدن کبوتران در این محلّ نیز وجود آب و …………………………………………..
طرح و نقشه و مطالعۀ آن
هدف بانیان و مالکان احداث کبوترخانهای با ظرفیّت ۷۰۰۰ کبوتر بود. برای این تعداد کبوتر حداقل ۳۵۰۰ لانه لازم بود. در طرحریزی ابتدایی، پیشبینی گردید که از مجموع ۷۰۰۰ کبوتر، حدود ۴۰۰۰ قطعه در لانه ها، ۱۰۰۰ قطعه در داخل روی چوبها و ۲۰۰۰ قطعۀ دیگر روی چوب های بیرونی وپشت بام و محوطۀ بیشه زار خواهند بود. برای این کار فضایی به مساحت ۱۵۰ متر مربّع به ارتفاع ۵/۸ متر و یک قسمت لانه نیز در وسط کبوترخانه لازم بود. با این نگرش، نقشه و زیربنا و اندازۀ لانه ها و تدابیر امنیّتی لازم طرّاحی گردید و کبوترخان های به طول ۱۵ متر و عرض ۱۰ متر ……………………………………………………………..
معماری کبوترخانه
در معماری کبوترخانه باید خواست های طبیعی کبوتران و نیز نیاز آن ها به محیط امن و آرامش در نظر گرفته میشد. اصولاً کبوتران سروصدا و دنیای ماشینی را دوست ندارند و به همین خاطرستکه از شهرها به کوهها و روستاها گریختهاند. آنها حضور و رفت وآمد انسان های مزاحم را در محیط زندگی خود بر نمی تابند و …………………………………………………
پلان کبوترخانۀ قره قُشون بناب
لانه ها باید به عمق ۲۹ سانتیمتر و عرض و ارتفاع ۲۲ سانتیمتر برابر نیاز کبوتر ساخته می شدند. ابعاد آجرهای محلّی ۲۰ × ۱۰ × ۵/۵ سانتیمتر است. برای هماهنگی و قفل وبست
قالب چوبی خشت ها ی کبوترخانۀ قره قُشون
خشت ها با آجر محلّی، دو نوع قالب خشت باید ساخته می شد. نوع اوّل
……………………………………
نوع دوّم در ابعاد ۲۱ × ۳۰ و به ضخامت ………………………………………………
طرّاحی دیوار برای قفل وبست: در دیوار اجرای ۳ لایه آجر ۵/۵ سانتیمتری به ضخامت جمعاً ۵/۱۶ سانتیمتر و سه بند ملات بین آجر برای هر بند ۵/۱ سانتیمتر، جمعاً حدود ۵ سانتیمتر، که ارتفاع آن در مجموع به ۵/ ۲۱ سانتیمتر می رسید، پیش بینی گردید. اجرای لانه های خشتی از داخل کبوترخانه به این صورت بود که باید لانه ای به ارتفاع .………………………………..
.
نحوۀ خشت زنی در قالب چوبی، اجراء در بناب
تعدادی لانۀ خشتی جمعاً به طول ۱۴ و ارتفاع ۸ متر، با استحکام کافی در برابر زلزله و ارتعاشات ناشی از پرواز دسته جمعی کبوتران و نیز نشت رطوبت
و …………………………………………………..
- اجرای فونداسیون یا پی بناء: برای جلوگیری از ………………………………………………
- بعد از شناژریزی، ساخت دیوارهای پیرامونی برابر نقشه در ابعاد ۱۵ × ۱۰ متر با پهنای ۸۰ سانتیمتر و …………………………………………………………………..
- اجرای دیوارها و لانه ها: در ارتفاع ……………………………………………..
اجرای کبوترخانه و لانه های کوچک برای بچّه کبوتران
داخل کبوترخانه با خشت و از بیرون به صورت آجری اجراء شدند. برابر طرح، با هر سه لایۀ آجر، لانۀ کبوتری در ابعاد ۵…………………………………………………
اجرای کبوترخانۀ قره قُشون بناب
Dovecote Towe Garegoshon of Bonab r
اجرای کبوترخانه و بازدید از محلّ: از راست به چپ: آقایان غلام حسین بالغ، علی اکبر بالغ و مهندس عبدالرحمان وهاب زاده
- اجرای شناژ افقی: در ارتفاع ۵/۳ متری دیوارها شناژ افقی با .……………………………………
آقای مهندس وهاب زاده و علی اصغر بالغ در بازدید از پیشرفت کار
درگیر شدن آجر با خشت و ساخت لانه برای کبوتران
- اجرای پنجره و روزنه: برای ایجاد روشنایی داخل کبوترخانه و تهویۀ هوای داخل و برای عبور و مرور کبوتران، پنجره های مشبّکی ایجاد گردید. ابعاد این پنجره ها ………………………………………………………….
ساخت لانه و ایجاد دریچۀ عبور برای کبوتران
لانه ها و چوب های مخصوص استراحت و بالا و پایین آمدن کبوتران
Dovecote Towe Garegoshon of Bonab r
.
ادامه در کتاب دو جلدی نگاه نگاره ها ، ( به همراه عکس های مرمتی و نقشه ی بناها )
- ساخت لانه در وسط کبوترخانه: اشاره شد که ابعاد کبوترخانه ۱۵ × ۱۰ متر است و فضای داخل کبوترخانه بسیار وسیع و خالی است. برای استفاده از فضا و شکستن امواج ناشی از پرواز دسته جمعی کبوتران بهتر بود در وسط فضای کبوترخانه نیز ………………………………………….
چوب های ابزارکاری شده جهت نشستن کبوتران در کبوترخانه
- به منظور امکان گردش هوای آزاد و وجود فضای باز برای گردش کبوتران و نیز برای آنکه کبوتران به راحتی در هر طرف و در هر جهت قادر .………………………………………………………
- ایجاد فضاهای داخلی به منظور گردش کبوتران و ایجاد هوای تنفّسی است و نیز جهت شکستن امواج ناشی از …………………………………………………………………...
- گذاشتن چوب لمبه کاری شده در نمای بیرونی: از قدیم در کبوترخانه ها در بیرون دیوار و در ارتفاع بالا برای نشستن کبوتران چوب می گذاشتند. این چوب های لمبه کاری و ابزارکاری . …………………………………………………….
- اجرای مارگیر و سرامیک گرانیت: برای جلوگیری از ورود حیوانات خزنده و حیوانات موذی از قبیل مار، موش، گربه، سار، و ………………………………………..
- اجرای کاهگل و هرّه چینی مثلّثی: در نهایت، سطح داخلی دیوارها و داخل لانه ها، جهت همسان سازی و هماهنگی با معماری سنّتی، کاهگل گردید و ………………………………………..
نژادهایی از کبوتران
نمونه هایی از کبوتران نامه بر
کبوتران نامه بر در جبهه های جنگ
- سایر کارهای انجام یافته: در پایان، در داخل کبوترخانه راه پلّه ای به پشت بام جهت استفاده در زمان دانه پاشی در زمستان ……………………………………………………….
این کبوترخانه عملاً و رسماً در پاییز سال ۱۳۹۰ مورد بهره برداری قرار گرفت. برای اجرای این کبوترخانه حدود ۵۰ میلیون تومان هزینه شده است.
در صورتی که همه چیز برابر انتظار پیش برود، کبوترخانه ای با ۳۴۰۰ لانه و در هر لانه یک جفت کبوتر می تواند میزبان ۶ هزار و هشتصد کبوتر باشد. اگر حضور مفید کبوتران را در کبوترخانه ۴۰۰۰ قطعه در نظر بگیریم، چون اکثر کبوتران روزها در کبوترخانه حضور ندارند و برای گردش و پیدا کردن غذا به بیرون می روند، و با فرض اینکه هر کبوتر در روز حدود ۸ گرم کود خشک تولید می کند، کبوترخانۀ قره قُشون هر ماه بیش از یک تن کود خشک تولید خواهد کرد.
سایر اقدامات لازم در زمینۀ تأمین امنیّت کبوترخانه ها
در کنار مواردی که در بالا ذکر گردید، لازم است نکات زیر که در زمینۀ امنیّت و افزایش جمعیّت کبوتران در کبوترخانه ها نقش اساسی دارند رعایت گردند:
- باید در ابتدای کار، به ویژه در فصل زمستان، …………………………………
- بهداشت در .………………………………………………………
- در ابتدای کار کبوترخانه باید مقداری شاخ و برگ ………………………………………..
- منطقۀ شکار ممنوع ایجاد گردد تا کسی نتواند کبوتران را شکار و یا با سنگپرانی و ایجاد سروصدا باعث وحشت و فرار آنها شود.
- از رفت وآمد افراد متفرّقه و ………………………………………………….
- از ایجاد صداهای .………………………………………………………..
- در کاهگل کردن درون لانه ها، باید تمام سوراخهای اطراف لانهها که احتمالاً در اجرای آجرکاری به وجود آمده اند با ………………………………………………….
- به هنگام کاهگل کردن، ضمن .…………………………………………………………………
- در اوّل کار باید تعداد ………………………………………………….
- در نمای بیرونی دیوار کبوترخانه، ۵۰ سانتیمتر بالاتر از سطح زمین به ارتفاع ۱۵۰ سانتیمتر باید دور دیوار کبوترخانه را با کاشی گرانیت یا ………………………………………..
- اگر در روزنه های محلّ ورود کبوتران یا در لبۀ پنجره ها مقداری آرد . ……………………………..
- نمای بیرونی کبوترخانه بهتر است کاهگل شود. این کار هم به . …………………………………….
- کبوتران مانند دیگر پرندگان بیمار می شوند. این بیماری یا به وسیلۀ کبوتران تازه وارد به کبوترخانه راه می یابد یا خود کبوتران بر اثر عوامل مختلف بیمار می شوند. برای حفظ سلامتی . …………………………………………….
بازسازی کبوترخانه ها
| مـــردان آغـازیـم مـا شهر دگـر سـازیـم مـا
کبـوتــران رفـتـه را، پــرنــدگان خـفـتـه را این خاک غمآلوده را گلهای پر افتاده را
|
آن آبهای رفتـه را در جو درانـدازیم ما
پـرواز آغـازیم چون پـرهای شهبـازیـم ما بـا آب باران بـارشی سبز و سرافـرازیم ما
|
(علی اصغر بالغ)
صاحبان کبوترخانۀ قره قُشون در کنار آن، از روی ذوق و علاقهای که دارند، اقدام به پرورش طاووس نیز می نمایند.
پرورش طاووس در کنار کبوترخانۀ قره قُشون بناب
دو نمونه از کبوترخانه های منطقه
کبوترخانه روستای ازویش و روستای زُوارا
در بالا تصاویر چند نمونه از کبوترخانه های قدیمی منطقۀ بناب ارایه شده و نمونه های دیگری نیز به همراه شرح تنوّع معماری آنها در فصل ششم معرفی شده اند.
مرمّت کبوترخانۀ دده خان
کبوترخانۀ ددهخان در کنار رودخانۀ قوبی و انتهای خیابان یا محلّۀ آغاجاری واقع شده است. اشاره کردیم که اکثر کبوترخانه ها در ……………………….
کبوترخانۀ دده خان قبل و بعد از مرمّت
خصوصی خارج شده بود در همان سال از سوی ادارۀ میراث فرهنگی مرمّت می شود. تصمیم گرفته شد تا قسمت هایی از دیوار کبوترخانه که آسیب دیده و از داخل بر اثر بارش باران تخریب شده بودند مورد مرمّت قرار گیرند. لذا، …………………………………………
کبوترخانۀ حریم حوزۀ علمیّۀ بناب
به دنبال اتمام احداث کبوترخانۀ قره قُشون بناب به مالکیّت آقای علی اکبر بالغ به مساحت ۱۵۰ مترمربّع و جمع شدن کبوتران و تخمگذاری آنها، سفارش دیگری برای احداث یک کبوترخانه به همان مساحت در جادّۀ روستای زوارق، نرسیده به روستای کوته مهر بناب، داده شد. برابر توافقات انجام گرفته، ساخت این کبوترخانه به مساحت ۱۵۰ متر مربّع به شکل مستطیلی به پیمانکار واگذار گردید و مسئولیّت نظارت و اجرای آن نیز به نگارنده محوّل شد.
از مکان و موقعیّت این کبوترخانه در حیاط و باغ بزرگ آن بازدید به عمل آمد و محلّ انتخاب شده تأیید گردید. تفاوت این کبوترخانه با کبوترخانۀ قره قُشون در اجرای شناژبندی آن است که به دلیل حفظ زیبایی سنّتی کبوترخانه شناژ آن لای دیوارها پنهان شده است.
اجرای کبوترخانۀ حریم حوزۀ علمیّه واقع در جادّۀ روستای زوارق بناب در سال های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳
در اردیبهشت ماه ۱۳۹۲ عملیّات اجرائی آغاز گردید. خشتها برابر اندازه و محاسبۀ قبلی تهیّه و انبار شده بودند. این کبوترخانه در میان باغات سبز ناحیۀ جنوبی شهر در کنار جادّۀ روستای زُوارا به فاصلۀ حدود ۵ کیلومتری شمال کبوترخانۀ قره قُشون احداث شده است.
| شکسته بال تر از من میان مرغان نیست
|
دلم خوشست که نامم کبوتر حرم است
|
مساحت این کبوترخانه نیز همانند کبوترخانۀ قره قُشون ۱۵۰ متر مربّع، به طول ۱۵ متر و عرض ۱۰ متر، و ارتفاع ۹ متر است. نظر به …………………………………………………
کبوترخانۀ در حال احداثِ حریم حوزۀ علمیّه در جادّۀ روستای زوارق بناب
لانه های کبوتر در کبوترخانۀ واقع در حریم حوزۀ علمیّۀ ولی عصر بناب
هدف از ساخت این کبوترخانه، همانند آنچه در بالا ذکر شد، جا .………………………………………..
کبوتران حرم
ادامه در کتاب دو جلدی نگاه نگاره ها ، ( به همراه عکس های مرمتی و نقشه ی بناها )