موزه ی صفوی بناب
( خانه ی تاریخی سیف العلما )
شماره ثبت در فهرست آثار ملی ۳۹۶۹ به تاریخ ۱۳۸۰
دوره : قاجاریه
در ورودی موزه صفوی در بناب
نمای ورودی خانه سیف العلما ( موزه صفوی بناب ) ( عکس از نگارنده )
خانه ی تاریخی تاریخی سیف العلما ” موزه ی صقوی ” تاسیس شده است ، بانی و صاحب این خانه شخصی به نام شیخ علی قاضی است که بعدا به دلیل رشادت ها و مقاومت های دلیرانه ی مردم بناب به رهبری این شخص بزرگوار در مقابل مهاجمان و متجاوزان شیخ ” عبیدالله شمزینی ” لقب سیف العلما ( اول ) را از ناصرالدین شاه قاجار گرفت .
خانه سیف العلما عمارت خانه ای بود مانند سایر خانه باغ های ایرانی، و چهار جهت آن فضای سبز ، خصوصا در سمت جنوبی این خانه تاریخی حیاط بزرگی از انارستان بسیار زیبا و دلنشین داشت ، متاسفانه به هنگام احداث خیابان جدید ” دریا ” ۹۰ درصد انارستان از بین رفت و بخش کوچکی از حیاط به خود عمارت باقی مانده است . از سمت غرب ،. شرق و شمال نیز با گذشت زمان فضاهای این “خانه باغ “توسط وراث تفکیک و به فروش رفته و به زیبایی معماری این بنا صدمات جدّی بوجود آورده است ، به نظر نگارنده باین زودی ها اراده ای برای اصلاح و برگرداندن فضای معماری آن مشاهده نمی شود ، خوشبختانه اصل عمارت با اندکی تغییرات باقی مانده
ویترین ها و اشیاء موزه صفوی بناب
پنجره ای داخل خانه سیف العلما ( موزه صفوی بناب ) ( عکس از نگارنده )
سردری ورودی ساختمان مثل سایر خانه های قدیمی این شهر با آجرکاری زیبا مزیّن شده است که با یک درب چوبی قدیمی از جنس گردو به هشتی باز می شود ، این در برابر سنّت قدیمی دارای دو عدد درکوب آهنی است یکی در سمت راست با صدای بم برای مردان ، و سمت چپ آن با درکوب کوچک با صدای ( زیر ) برای بانوان تعبیه شده است در پشت در قفل چوبی ( جولا کلید ) نصب گردیده که از دو قسمت تشکیل شده است ، یک قسمت در لنگه راست درب که اصل قفل است و قسمت دوم چوبی چهار تراشی است که در سمت راست لنگه دَر قرار گرفته .
از هشتی وارد حیاط می شویم حیاطی به ابعاد ۲۸ متر طول و ۷-۷ متر عرض و در سمت غرب حیاط سرویس های بهداشتی ساخته شده است ، دیوار حیاط به صورت تاق هایی با خیز کم و پایه های آجری است ، داخل تاق های دیوار حیاط به صورت آجرکاری مشبک نوسازی گردیده است
نمای ساختمان بعد از دو اتاق کلّه ای ، ایوانی است با چهار ستون چوبی که این ستون ها هر کدام بر روی یک پایه سنگی حجاری شده به اشکال هندسی به ابعاد ( ارتفاع ۴۲ سانتی متر و عرض ۳۷ سانتی متر ) به صورت مقرنس و شکیل قرار گرفته است ، این سنگ پایه ها در کف مربع و در انتها دایره شکل است که به صورت نر و ماده با ستون های چوبی چفت شده است ،
نمای خانه تاریخی سیف العلما در بناب ( موزه ی صفوی )
اتّفاقات تاریخی مهمّی در این خانه روی داده است که قسمتی از فرهنگ و تاریخ شهر و در حقیقت ریشه ی برخی از تحولات تاریخی دوره ی قاجار در این خانه فرماندهی و ساماندهی شده است . از جمله قیام شیخ عبیدالله شمزینی در زمان ناصرالدین شاه قاجار و یورش قشون وی به شهر های کردستان و آذر بایجان غربی و آذربایجان شرقی از جمله در شهر های مهاباد ، میآندوآب ، ملکان و هجوم به شهر بناب .
شکست قشون شیخ عبیدالله شمزینی پس از تصرف شهر های بالا در برابر دفاع دلیرانه ی مردم بناب به رهبری شیخ علی قاضی بنابی ( سیف العلما اول ) . و همچنین جریانات مشروطه خواهی اهالی مردم بناب در این خانه اتّفاق افتاده است ، و حتی بعدا ، هدایت و همراهی جریانات مخالفت با مشروطه خواهی توسط نماینده دولت وقت در این شهر یعنی ” سیف العلمای دوم ” فرزند سیف العلمای اول ، علیرغم مشروطه خواهی مردم زمینه سازی های ایجاد اختلاف و دو دستگی در میان اقشار مردم شهر در این خانه بوده است
درتاریخ ۱۵ / ۱۱ / سال ۰ ۱۳۹ با تلاش های دوستداران میراث فرهنگی به موزه ی صفوی افتتاح گردید . این موزه مرکز خوبی است برای محققینی که بخواهند در مورد صفویّه تحقیقاتی انجام دهند
ظروف دوره ی صفوی در موزه ی صفوی بناب ( عکس از نگارنده )
در قسمتی از کتیبه ی توضیحات موزه ی صفوی بناب چنین آمده است . « ……. دوره ی صفوی بعنوان نقطه ی عطفی از تاریخ ایران و آذربایجان بعنوان مرکزیّت سیاسی دولت صفوی محسوب می شود در این میان آثار ارزشمندی از این دوره در آذربایجان به جای مانده که لزوم حفاظت و پژوهش و معرفی این آثار نیازمند شکل گیری موزه های تخصّصی در استان است . شهرستان بناب در استان آذربایجانشرقی نیز در بر دارنده ی آثار ارزشمندی از دوره ی صفوی است ، مساجد چوبی بناب ، تزئیینات منحصر بفرد و نقّاشی روی چوب یکی از جلوه های هنری دوره ی صفوی محسوب می شوند . محقّقان معتقدند مساجد چوبی صفوی بناب بعنوان الگویی برای ایجاد برخی از آثار دوره صفوی : نظیر چهل ستون و کاخ عالی قاپو در اصفهان مد نظر بوده اند ، عنایت به موقعیت بناب در دوره ی صفوی و جایگاه ویژه آثار هنری و تاریخی این منطقه ،
شهر بناب بعنوان محل ایجاد موزه ی صفوی در نظر گرفته شده است …………» [۱]
داخل خانه ی تاریخی سیف العلما در بناب ( ویترین های موزه ی صفوی )
اشیاء تاریخی شهر بناب در موزه ی صفوی بناب ( عکس از نگارنده )
در قسمتی از همکف موزه اشیاء تاریخی کشف شده از شهرستان بناب که بعنوان بخشی از تاریخ و تمدّن این شهر به نمایش گذاشته شده است .
نگارنده : علی اصغر بالغ ( بازنشسته ی میراث فرهنگی بناب )
[۱] قسمتی از کتیبه ی نصب شده به دیوار موزه ی صفوی بناب از طرف سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی
شرح سایر اشیاء فرهنگی موزه صفوی بناب در آینده و در همین سایت
نگارنده : علی اصغر بالغ بازنشسته میراث فرهنگی بناب
مؤلف : کتاب دو جلدی ” نگاه نگاره ها ” ( زیبایی های میراث فرهنگی )
وب سایت http:/www.negahenegareha.ir/