Sahand Ethnological Museum of Bonab
“داغ” و “داغ داغـان”
در سال ۱۳۸۴ موزه مردم شناسی جنوب سهند واقع در شهر بناب در محل گرمابه تاریخی مهرآباد افتتاح شد ، اشیاء فرهنگی زیادی از شهرستان های منطقه جنوب سهند از جمله بناب ، مراغه ، عجب شیر ، قره آغاج ، هشترود ، جمع آوری گردید . هر کدام از اشیاء فرهنگی چیده شده در موزه ها ، خصوصا در موزه مردم شناسی بناب تاریخ و خاطراتی شیرین و شنیدنی از گذشته خود دارد . کافی است هم زبان این اشیاء بوده و پای صحبت زمانه اش به نشینیم . مگر نه این است که موزه ها مکان و نمایشگاه زنده تاریخند و اشیاء و ابزار های فرهنگی هر کدام حکایتی از فرهنگ و تمدّن یک قوم و طایفه ای را دارند ، بزرگان گفته اند گذشته چراغ راه آینده است این اشیاء بخش بزرگی از حافظه ما را تشکیل می دهند و این اشیاء متعلق به آینده ی نسل هاست .
موزه دار و راهنمای موزه ، مترجمی است که باید تاریخ و تجربیّات اشیاء و ابزار ها را به بازدید کنندگان بیان دارد ، در واقع باید دست بازدید کننده را بگیرد و از دالان های تاریخ عبور داده ، زمان ، کار برد اشیاء و ابزار بیان دارد و در آن دوره گردشگری نمایند . افسوس بعضی از موزه ها فاقد این مترجمان و مدرسانند ، مثل کتابی می ماند که به زبان بازدید کننده نیست و آنان فقط خط کتابت را می بینند ، در این صورت هزینه های انجام گرفته کارایی لازم را نخواهد داشت
نگارنده با توجّه به آشنایی به فرهنگ این دیار و این که نزدیک به پنجاه سال در حوزه میراث فرهنگی کار کرده و از نزدیک با این اشیاء انس و الفتی داشته ، در جمع آوری و در تهیّه اشیاء این موزه همکاری و در این خصوص تحقیقات میدانی داشته است.، داغ داغان یکی از آن هاست .
داغ داغان و مهر ها ، در ویترین موزه مردم شناسی بناب ( عکس از نگارنده )
“داغ” = علامت و یا نشانی است که از سوزاندن و یا داغ کردن جایی از بدن حیوان و یا انسان با مُهر آهنی گداخته می کردند و امروز در بعضی از روستاها دامداران در بدن حیوانات اهلی می گذارند ، و همچنین به معنی غم و اندوه و درد و رنج است
واژه های مشابه و هم آوا
داغون ، بسیار از هم پاشیده و از بین رفته ، کسی که همه چیزش را از دست داده
داغلی ، مهر داغ خورده
داغدار ، دارای داغ
داغ سر = کچل و بی مو ( معین )
داغستان ، مکان و محل داغ گذاشتن
داغا نه ، مزد داغ کردن
بداغ ، داغون / در بداغ اولاسان ( زبان آذری ) = داغون شوی ، داغ دیده شوی ، ( نفرین ) ، بسیار از هم پاشیده شوی و از بین بروی
داغا ناخ = داغون شده
داغیلدی ( گویش محلی ) = داغ شد ، داغون شد ، ویران شد ، آواره و سرگردان شد
داغلا = ( زبان آذری ) به سوزان ، سرخ کن داغ کن
داغ دیده = آن که رنج داغ در دل دارد ، نه مِهر داغ در جان
داغیلدی : داغون شد ، ویران شد ، داغ کردندن و پراکندند
داغ داغان در ویترین موزه مردم شناسی بناب .خرید از روستای صور بناب ( عکس از نگارنده )
داغا جیق = داغ کوچک ، در گویش محلی چرمی نرم شده ای که چوپانان در لای آن نان می گذاشتند و این چرم ، نان را تر و تازه نگه می داشت و بعضا چوپان سنگ کوچکی را در لای آن می گذاشت و به دو سر این چرم که طناب کوتاهی بسته شده بود می گرفت و حیوان را با این سنگ می زد وقتی به حیوانی می خورد مثل داغ جایش را زخمی می کرد به عبارتی می گداخت
“داغ داغان ” :
نوعی چوبی است سخت و با خاصیّت خمیدگی ، به صورت وحشی در کوه و صحراها می روید ، این نوع چوب در کوه های روستای صور بناب به دست می آید ، در فرهنگ و در باورهای بغضی از مردم منطقه زنده است . برای تهیه ی آن قسمتی از چوب “داغ داغان “را به شکل هاو نقش های متفاوت می تراشند و بیشتر به گردن بچه ها و حیوانات اهلی می آویزند تا به حیوان و بچه چشم زد نشود و از چشم بد دور نگاه داشته شود ، به عبارتی درد و رنج “داغ “در امان باشد ، به مصیبت داغ شدگان گرفتار نگردد و به بردگی گرفتار نشود .
به باور مردم قدیمی ضد مُهر” داغ” است . بعضی ها اعتقاد دارند که طلسم داغ را می شکند . “داغ داغان” یاد آور روز های سخت زندگی انسان های گذشته است ، در واقع نشانی از آمال و آرزوی آزادی انسان های بر ده را به گردن می آویزند و در دل هایشان امید آزادی می پرورانند ، الان هم درمردم روستاهای سنّتی ، این ” داغ داغان ” کار برد دارد
“داغ داغان ” بقایای فرهنگ ” ُمهر داغ ” از دوران برده داری و کنیز پروری است که در نظام برده داری ، پیشانی ، گردن و یا در نقطه ای از بدن انسان برده را با مُهر “داغ” داغ می کردند و بنام ” برده “و یا “کنیز ” می نامیدند ، و انسان را قسمتی از اموال خود دانسته و از او بهره کشی می کردند . هر ارباب برای خود مُهرداغ مخصوصی داشت و بردگان آزادی نداشته و از حقوق اولیه ی انسانی محروم بودند . بانوان و دختران گرفتار در این نظام را “کنیز ” می نامیدند و با زنان کنیز همان رفتار را ضد بشری را انجام می دادند که با برده ها انجام می شد .
شکلی دیگر از داغ داغان در موزه مردم شناسی بناب ( عکس از نگارنده )
” مُهر داغ ” دوست دیرینه و هم خانواده “مُهر خرمن ” است تا صحبت از مُهر “خرمن” می شود مُهر” داغ “از لابلای تاریخ خود را نشان می دهد ، مُهر” داغ ” مُهری است که در زمان برده داری بر بدن “بَرده ” داغ گذاشته و انسان را مثل یک کالا خرید و فروش می کردند ، هر کجا می رفت و یا فرار می کرد ، داغ برده گی در پیشانی خود فریاد می زد این انسان جزو اموال فلان ارباب ، خان و حاکم است.
“داغ داغان “، به باور مردم ، از گرفتار شدن مردم به برده و یا کنیزی ، و به درد و رنج و عذاب ” مُهر داغ ” در نظام برده داری را از بین می برد ، حکایت از آن دارد که بردگان آرزوی آزادی را داشتند ، پدران و مادران عقیده داشتند که با آویز این “داغ داغان ” فرزندانشان از گرفتار شدن به ” برده ” و یا ” کنیز” در امان می مانند . امّا چون زورشان به صاحبان برده نمی رسید به افسانه ” داغ داغان ” روی می آوردند تا قسمتی از درد های درونی خود را از شدت اختناق و استبداد به ” داغ داغان ” بگویند تا از دردو رنجشان کمی کاسته شود ،بدین شکل نا راحتی خود را به گوش استبداد گران برسانند .
امروزه مردم و جوامع حقوق بشری ، باید از زبان این ” داغ داغان “ دوران سخت نظام “برده داری ” کنیزی ” اسارت خونبار انسان ها را باز خوانی کنند و به بهره کشی انسان ، از انسان را به هر شکل و شیوه اش پایان بخشند .
” داغ داغان ” ، نقّال و حکایت گر یک عمر درد و رنج سختی هایی است که به انسان های آزاده روا می داشتند ، وقتی انسان به مالکیت خصوصی اربابان ثروت و قدرت در می آمد به صورت حیوان و اجناس بی روح خرید و فروش می کردند
” داغ داغان ” نخواستن و گرفتار نشدن فرزندان یک خانواده ، یک ایل و طایفه ای به بردگی و کنیزی است .
“داغ داغان ” نفی و نهی دستان نا پاکی است ،که با فشردن حلقوم تنفّسی بردگان ، تمامی امیال و آرزوهای آدمیان آزاده و آزاد آفریده شدگان خدا را بر باد دهند . حیات طبیعی و درخت سبز زندگی انسان ها را مثل تـبر می بریدند . نظام برده داری توسط سلطه گران در هر زمان و در هر مقطعی از تاریخ به رنگ و روش خاصّی بزک کرده و به صورت های مختلف می آرایند .
” داغ داغان ” حکایت گر دوران جنگ های جنگ طلبانی است که برای به دست آوردن قدرت و ثروت و سلطه بر سرنوشت انسان ها به راه می انداختند و حیات و زندگی طبیعی انسان ها را به ویران و داغون کرده و بازماندگان را به اسارت می گرفتند ، ضمن تسلط بر اموال آنان زنانشان را در میادین برده فروشی که خود ساخته بودند می فروختند ، امّا روح و روان این بردگان و کنیزان با هزاران آمال و آرزوها یشان با بغض فرو می خوردند ، تا اربابان به آمالشان به رسند .
متاسفانه در عصر آزادی و تمدّن امروزی بعد از گذشت هزاران سال این آتش زیر خاکستر دوباره سر برداشته و ازدوران درد و رنج نظام برده داری و کنیز فروشی متروک شده ، باز تولید می شود و گروهی بنام داعش برای احیاء آن دوران فلاکت بار، سر انسان ها را با چاقو و ساطور و شمشیر می بُرند ، خانه و کاشانه انسان ها را ویران می کنند ، از حق آرامش و آسایش زندگی ساقط می کنند تا سنّت برده فروشی مردان و کنیز فروشی زنان را برابر سنّتشان و باورشان احیاء نمایند . به نظر می رسد هنوز هم برای رفع بلای تفکّر حیوانی و مُهر” داغ “برده فروشی و کنیز گرفتن داعش ، فرهنگ “داغ داغان “ را احیاء و مُهر داغ داغان را از نو باید آویخت .
” دو داغ“ : در گویش محلی “دو داغ ” به ( لب ) گفته می شود .” دو داغ “= دو + داغ = “دو لب داغ “، منظور گرما و حرارت محبتّی است که در اثر بوسه ی پدر و مادری که بر دل و جان فرزند می نشاند ، دل جویی برای تسکین درد و رنجی از داغ دیده ای است . ” مِهرداغ ” مهربانی است نه ” مُهر داغ ” !
دوداغ “مُهر محبتی است که بر دل ها می نشاند و انسان را برده محبت های خود می گرداند .
کبوتران عشق
” دو داغ ” ، ” داغ داغان ” دیگری است در گرفتاری ها و ناراحتی ها . دلجویی ، اظهار همدردی و بیان عشق و محبت است . که داغ ” دوداغ “
حرارت و حلاوت شیرینی است، که بر دل می نشاند ، .
به امید روزی که فرهنگ ” داغ مِهر و محبت ” بر فرهنگ ” مُهر داغ ” برده داری جهانی شود .
ویترین دعاجات و باورهای انسان ها ، در موزه مردم شناسی بناب (عکس از نگارنده )
آدرس موزه : بناب میدان مهر آباد ، گرمابه مهر آباد ف موزه مردم شناسی جنوب سهند بناب
