بازی محلی بناب : اَل آغاجی ( چوب دستی )

❇️ – : اَل آغاجی ( چوب دستی )

مراحل بازی اَل آغاجی ( چوب دستی ) پریا پورصمد  / عکس بالغ 

سن بازیکنان : بین ۸ تا ۱۵ سال
تعداد نفرات : ۲ نفر

توضیح : ( برگرفته از کتاب در دست تحریر “حکمت ایرانیان در  بازی های قدیمی کودکان – از  اصغر بالغ ) 

? -اجرای بازی : چوبی به طول تقریبی ۱ تا ۱/۵ متر، شبیه دسته بیل ، یک سر چوب دستی را به زمین گذاشته و سر دیگر را به صورت عمود بر روی زمین نگه می دارند، بعد بازیکنان با کف دو دستشان به صورت یک در میان چوب را می گیرد ، یعنی پنجه ی دست بازیکنی در بالای پنجه دست بازیکن دیگر . در ادامه به صورت نوبتی هر بازیکن پنجه دستش را از پایین بر می داشت و با خواندن مصراعی به بالای پنجه دست بازیکن دیگری می گذارد. ..
? – سروده بازی : این سروده چهار مصراع زیبا ، با محتوا و اندرزگونه دارد،
◀️ ال آغاجی
◀️ بل آغاجی
◀️ داغدا دوشان گُووالیان آغاجی ، ( دوشان = حیوان دونده = خرگوش = حیوانی چه گوشش شبیه گوش “خر” است)
◀️ اییَه سنین باشین ییَن آغاجی
تکرار این سروده و بالا بردن دست ها یک به یک تا پایان و انتهای چوب ادامه می یابد . آخرین پنجه دست به نوعی شانسی و یا به نیّت فال گیری است ، هر مصراعی از سروده چه در انتهای چوب به دست هر بازیکنی می افتاد ، نشانگر سرنوشت آن بازیکن با محتوا و معنی مصراع بود.
? – حکمت ایرانیان و اهداف بازی :
تمام طرف سخن بازی، با “اَل آغاجی” ( چوب دستی) است. در اینجا چوب دستی نماد فرزند خوب ، توانا و یاری رسان است ، چوب دستی در زمان دعوا، مواجهه با گرگ، سگ و … برای حفظ جان انسان، یک امدادگر و یاریگر بزرگی است، مثل فرزند جوان و برومند، یک برادر فداکار به داد انسان می آید .
طراح دانا ، می خواهد با اجرای این بازی آینده ی فرزند خوب و بد را برای ما ترسیم کند تا آگاهانه به تربیت بچه ها توجه بیشتری داشته باشیم. درسته کودک هنوز درک درستی از آینده ندارد، اما مسائل در ذهن کودک نقش می بندد و بمرور زمان به درک واقعی می رسد و نتیجه را می گیرد.
نفر اول می گوید : “اَل آغاجی” (چوب دستی) ، این چوب دستی در موقع نیاز همانند یک فرزند جوانِ نیرومند به یاری پدر می رسد. به همین خاطر و نیازی که دارند به صورت نمادین هر دو محکم با چنگ چوب را گرفته اند.
دومی می گوید “بِل آغاجی” ، (چوب دستی بیل) ، یعنی این چوب دستی، برای بیل یک دسته است، اما می دانیم که در قدیم شغل اصلی مردم کشاورزی بود و بیل یک ابزار کار مهم و اصلی در کشاورزی است، بدون بیل کشاورزی می لنگد و بیل بدون دسته بی فایده است، تمام اهرم فشار بر روی دسته بیل است.
بعد نفر اول : می گوید “داغدا دووشان گُووالیان آغاجی” ( چوب دستی چه در کوه دنبال خرگوش می دود). انسان هرچقدر هم زرنگ باشد نمی تواند خرگوش را با دویدن بگیرد، خصوصا در کوه که سنگلاخ و سر بالایی دارد، اما برای خرگوش گریز پا مشکل نیست ، این کار را هر کسی بخواهد انجام دهد، یک نوع سفاهت و ابلهی برای او به حساب می آید.
باز نوبت به نفر دوم می رسد و می گوید
“اییَه سنین” باشین ییَن آغاجی”. یعنی همچو فرزندی سفیه و نادان که در کوه دنبال خرگوش می دود، سرِ پدرش را می خورد”، پدر را بیچاره، روزگارش را به تباهی می کشاند و می میراند. این مسائل را کودک و نوجوان در این بازی می آموزد تا در بزرگی بکار گیرد.
نتیجه اینکه : نقش چوب دستی، مانند
“دسته است برای بیل”. اگر چوب دستی بیهوده و بی ثمر باشد، در این صورت هم خودش را نابود می کند و صاحبش را.
? – سروده چنان آگاهانه و هنرمندانه طراحی و سروده شده که مصراع بعدی ، جمله قبل از خودش را در معنا و مفهوم تکمیل می کند، این نشان از درستی برداشت و نظر از حکمت این بازی است ، که در چهار جمله نقش فرزند را نسبت به خانواده به خوبی توصیف می کند.
? – مبنای تحلیل و نظر نگارنده به این بازی ها با توجه به
۱- بیش از ۴۰ سال کار در حوزه میراث فرهنگی به همراه مطالعات تحقیقی و شناختی که در این حوزه پیدا کرده .
۲- تمامی این بازی ها را در کودکی بازی کرده آشنایی کامل دارد
۳ – بررسی بیش از یک صد نوع بازی، بازگشایی اهداف و حکمت این بازی ها، از سال ۱۳۹۲
بیشتر بازی ها نسبت به موقعیّت جغرافیایی، آب و هوایی ، زبان و لهجه با همدیگر فرق دارند و بناب نیز تفاوت هایی با دیگر شهر ها دارد. در چنین شرایطی، منابع تحلیلی برای دانش و حکمت اینگونه بازی های محلی در دست نیست، لذا احتمال اشتباه و اصلاح وجود دارد.
?- عزیزان لطفا نقد و نظر اصلاحی خود را نسبت به این نوشته ها عنایت فرمایند ، تا پخته شود خامی.

سپاس از خوانش این نگارش.
علی اصغر بالغ ، بازنشسته ی میراث فرهنگی بناب