??- چُومچه گَلین :  مراسم تمنّای بارش باران ، ( قسمت ۵ و ۶ ) 

??– چُومچه گَلین : ( ق- پنجم) 

??…مسئولین بعد از انقلاب در امور آب،  از نسل “چومچه گلین” نبودند، درس های لازم را از این مراسم نگرفته بودند.  خارج از تخصص، بی اطلاع از علوم و امور آب، کارشناسان را برداشتند و خود سرکار نشستند. می توان گفت بیشتر سیستم  فکری و اجرایی کشور،  بر این پاشنه می چرخد.  دلیلش وضع امروز امور آب .

• بی  توجّه به قواعد زبان،  شعری زیبا سروده نمی شود.  “چومچه گلین” آموزش قواعد مصرف بهینه آب و صرفه جویی در آن است.

  ? – اینجاست که  ارزش کار بزرگان اندیشمند گذشته ی ایران، به درستی ارزیابی می شود، آنان کارشناسان واقعی بودند که دانش و درایت را بکار می گرفتند، کنار اقدامات  عملی،  با ایجاد  نهادهای مردمی “چومچه گلین”،  به بستر سازی  فکری و فرهنگی  مردم،  همّت می گماشتند. و نسبت به موقعیّت جغرافیایی ایران، اهمیّت آب،  مزایای مصرف درست و مضرّات اسراف، آگاهی می گسترانیدند.  در کنار آن اقدام به کار علمی و عملی، از سدّ سازی تا احداث جوی، حفر قنات، آب را به خوبی مدیریّت می کردند. خصوصاً در قدیم، با اینکه جمعیّت کشور کم بود، اما بزرگان با آینده نگری، در فکرِ آب نسل های آینده هم بودند. اینگونه  تفکر و اندیشه ، نه تنها در امور آب، بلکه در  تمامی اندام های  اجرایی کشور  با همانگی عمل می کردند.

?? هرودوت کهن ترین تاریخ نگار یونانی،  دربارهٔ اهمیّت و حرمت آب در بین ایرانیان می نویسد.

《…ایرانیان در میان رود بول نمی‌کنند، در آب تفو نمی‌اندازند و متحمّل هم نمی‌شوند که دیگری آن را به کثافتی آلوده کند..》(۲).

 ? – مرحوم کلانتری یکی از  کشاورزان و بزرگان بخش “خوشه مهر” بناب، می گفت:

    اراضی کشاورزی خوشه مهر و روستاهای نزدیک به آن، در هر دقیقه ۸ مترمکعب آب از رودخانه صوفی (سپی چای) “حق آبه” قانونی دارند، این آب را می دهند به کارخانه کاوه سودا، و کارخانه بعد از آلوده کردن این آب از آلاینده ها و مواد سمّی،  به دریاچه ارومیه روان می سازد، بعضا این آب سمّی سرریز می شود به زمین های کشاورزی ، درختان را خشک و خاک را می میراند. بعوضِ آن از فاضلاب پادگان برای کشاورزان آب می دهند.!!!.  شکایت می کنیم ،  شکایتمان بجایی نمی رسد. مسئولین و نهادهای مردمی نیز بی تفاوت از کنار این مشکل می گذرند. ( ببین  تفاوت ره از کجاست تا به کجا ) . در چنین شرایطی اجرای مراسم “چومچه گلین” خود فریبی است.

   واقعا کجا داریم می رویم ؟؟؟

  ?- با این اوصاف و عملکرد منفی، بی تفاوت به قوانین طبیعت،  بدون اصلاح رویّه و روش های غلط،  بعضا به طور نمایشی به کوه می روند، نماز می خوانند،   ریاکارانه دست به دعا بر می دارند، و از خدا و آناهیتا می خواهند که آب را به زندگی برگرداند، !!! .  وقتی دعا و درخواستشان مورد قبول قرار نمی گیرد، که نباید بگیرد.  بعضی از عزیزان، “تجربه باوران” را زیر سئوال می برند که  درخواست و دعا و حرکت های اینچنینی، در حل مشکل نقشی ندارد !!. با قبول اینکه راه درست بررسی و پبدا کردن راه کارهای علمی است نه دعا.  اما ما در این عمر کوتاه به تجربه، ده ها مورد، از اجابت دعا و مکافات را دیده ایم و باورمان بر این است که یگانه “نیروی هوشمند” طبیعت، که این هستی بر مدیریّت او استوار است،  به باور ما در جایی که علم و دانش، عاجز از حل مشکل است. خدا باید اینقدر توانا و عادل باشد که به  داد و نداهای عادلانه زیندگان و  مردمش جواب مثبت دهد.  این نه بمعنای  ایستادن و انکار راه حل علمی است،  و نه بمعنای چسبیدن به دعاست.

   چگونه است در این دنیا،  وجدان انسان های بیدار و خداگونه، به صداها و درخواست مظلومان و درماندگان سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی ، جواب مثبت می دهد.  خدا ندهد؟؟ !!.

    در یک اداره قانونمداری چه بعضاً دیده شده روح قانون با “واقع مسئله” در تضاد است، چراباید نقش مدیر را نادیده بگیریم؟؟.!!.  اگر ما تجربه باوران، راه و روش اثبات علمی “تجربه” را نمیدانیم،  آیا باید آنچه به تجربه دیده ایم، کنار بگذاریم. !!! ؟؟

چُومچه گَلین :

 مراسم تمنّای بارش باران ، ( ق- ششم ) 

?? –  چنانکه قبلا آمده ، انگیزه مراسم باران خواهی، بیشتر برای بستر سازی فرهنگیِ مصرف درست آب از دوره کودکیست،  بزرگان قوم، با برنامه ریزی های علمی،  اجرایش را به دست کودکان سپرده اند تا مثل بازی های محلی، این میراث ماندگار را، سینه به سینه، به آیندگان تحویل دهند. و هم کودکان اشتیاق به سرگرمی های شور انگیز دارند.

    روشفکران فرهنگ ساز ایران، با شناختی که از عمکرد بیگانگان داشتند، به خوبی آگاه بودند چه این آیین ها، به هنگام عبور از گردنه های تاریخ، دچار حوادث  خواهند شد.  در این راستا با اطمینان و اعتماد به کارشان، برای بقاء و ماندگاری  “چومچه گلین”، از ترس برچیدن شدن و یا مانع تراشی در اجرای مراسم، توسط مهاجمان.  هوشمندانه، چهره زیبای “الهه آناهیتا” را به صورت عروسکی کوچک بر سر چوب، به نمایش گذاشته اند. یعنی یک آیین بزرگی را سَبُک سازی کرده.  و نام “آناهیتا” را به مستعار “چومچه گلین” نامیده اند.  گرچه در معنا، همان “آناهیتا”ست. محض احتیاط هیچ توضیحی هم در این باره نگذاشته اند.

     در واقع اجباراً پنهان کاری کرده، و اجرایش را به دست کودکان می سپارند. چرایش را در جهالت و نادانی مهاجمان باید جستجو کرد.

  ? – شواهد زیادی برای اینگونه پنهان کاری ها و دادن آدرس غلط به بیگانگان،  می توان از دل تاریخ بیرون کشید. از روش های مختلفی استفاده شده.  به بعضی از این میراث ماندگار،  چهره مذهبی بخشیده و یا داخل آن کرده اند. از جمله.

? مراسم “شمع گذاری” در ماه محرم،

?  آتش بازی در شب چرشنبه سوری

? مراسم “پولکه بایرامی” بناب در شب عید غدیرخم

? حفظ آثاری از آتشکده در تپه های باستانی مساجد گزویش و مهرآباد بناب

? ساختن  مناره در ورودی مساجد.  به حرمت برتری و جایگاهِ بلندِ  نور و روشنایی بر ظلمت و تیرگی.

? کنده کاری آیات قرآن با خط بسیار زیبا، در معبد مهرپرستان ورجوی مراغه و گذاشتن مقبره ملا معصوم در داخل این معبدِ تاریخی به احترام حفظ معابد.

? گذاشتن قوچ های سنگی در تکایا، بر سر بعضی از قبور و…، شکافتن و غبارگیری از چهره این یادمان و یادگارهای تاریخی و فرهنگی،  موضوع دیگریست به وقت دیگر.

??- در چنین شرایط خشکسالی، بی بارش باران، در نیمه دوم بهار،  مردم شماری از کودکان را برای اجرای مراسم “چمچه گلین” جمع می کردند و با خواندن سرودهای مربوطه، راهی محلات می شدند و آگاهی می گسترانیدند.

      بچّه ها به جهت صداقتِ عمل، پاکی دل، معصومیت،  ذهنی بی ریا و تزویر، نزدیک بودن به خدا، دلیل حضورشان در این مراسم بوده است.  ??

 ? – کودکان خصوصاً در عصر حاضر نزد مردم ایران عزیز و گرامیند.  در باور ایرانیان کودکان دلی به زلالی آب و آئینه  دارند، پس دعایشان مورد توجّه ایزد حقّ  قرار می گیرد. ریشه این باورها را  در فرهنگ ایرانیان باید جستجو کرد.

 ? – وقتی می دانیم کودکان چنین مقام و منزلتی در پیشگاه خدا و مردم دارند. بس گناه بزرگیست، کودک آزاری، کودک همسری، کودکان کار، کارتن خوابی کودکان، گرفتار کردن این طفلان بی توان و بی پناه.

     چقدر دردناک است آن زمان که خدا صدایشان بشنود، مردم  و مسئولین نشنوند.!!!  هر گونه تجاوز به حقوق این کودکان بی دفاع،  گناه نا بخشودنی است و در مقابل خدا قرار گرفتن است.

بیش از هزار سال است، منهای بعضی از استثناها،  چه بلحاط فقر مالی خانواده ها، و گرفتارِ شدن در عقیده های تند روانه، که به اجبار کودکانشان را به همسری می دهند.  ایرانی فهیم، تن به افکار حاکم بر عربستان  از نوع کودک همسری، چند همسری ، هوسرانی مردان،  نداده و نمی دهند. تا اینکه امروزه برای شکستن این مقاومت مردم، با توجیهات غیر علمی و غیر عقلانی، به جای تامین اشتغال و کسب درآمد جوانان و بستر سازی تشکیل خانواده گرم و صمیمی. حل مشکل را در مشوّق های مالی بیشتر می دانند. بی تفاوت به پی آمدهای ناشی از کودک همسری و چند همسری .!!؟؟

 بیاد آریم  که اینگونه نگرش،  شایسته‌ ی دیرینه فرهنگ ایرانی نیست. در پیشینه ایران باستان بانوان کارنامه درخشانی در مقام پادشاهی، فرماندهی سپاه و پست وزارت دارند. الان هم کم نیستند از این بانوان.

? –  کودکان با برداشتن عروسک “چومچه گلین” کوچه به کوچه،  محله به محله، راه می افتادند و  سرود بارش باران  “چومچه گلین” می خواندند: و…۱۱ / ۱۳۹۹

 سپاس از خوانش این نگارش

علی اصغر بالغ بازنشسته میراث فرهنگی بناب

?????????