دودَه”، DUdaH یا “توتک”، TUtak. (قسمت ۲)

✳️- “دودَه”، DUdaH یا “توتک”، TUtak.(قسمت دوم)

?ستایش بر آفریدگارِ آفرینش عالم زیبایی های کودکان?

?- فرهنگ را اندیشمندان، بزرگان فهیم فرهنگ ساز می سازند، با گذشت زمان در کوره تجربه کرد جامعه، آب دیده و در میان مردم آن قوم به رسم و رفتار ماندگار می ماند.
ساختن و نواختن آلات موسیقی سنّتی از جمله “دودَه” نیز به تمدّن، دانش و فرهنگ بومی آن جامعه تعلّق دارد. طراحان آموزش و تربیت کودکان، طرح آموزش موسیقی را در کلاسی به وسعت یک “محلّه”، بدون مربّی، خودآموز، هم آموزی در کنار بازیکنان، بی هزینه، طراحی کرده اند.
بی نیازی به دیگران در ساخت و نواختن آلات موسیقی، نشاط و شادی را در دل کودکان این سرزمین نهادینه و به یک فرهنگ تبدیل می کند، تا فرزندان ایران، به زیبایی زنده بودن را، شکوفایی و شاد زیستن را از کودکی یاد گیرند.
? – به نظر نگارنده، دستگاه های موسیقی، آواز خوانی. مانند نوع غدا، پوشش، آداب و رسوم و زبان، به فرهنگ بومی آن قوم و قبیله تعلّق دارد. متأسفانه در اثر غفلت بزرگان و متولیان فرهنگی جامعه. مدرن سازی ابزار و آلات موسیقی، ایجاد محدودیت و ممنوعیّت برای تولید موسیقی ایرانی، راه را برای موسیقی غیر بومی باز کرد. این برخوردهای ناآگاهانه و ناشایست با اهل هنر و با موسیقی، باعث فراموشی و کنار گذاشتن آلات موسیقی سنّتی از جمله “دودَه” شده است. ای کاش این چنین نمی شد و در جنب و جوش بازی های شاد کودکانه می ماند.
?- “دوده” یکی از آلات موسیقی سنّتی کودکانه است. چه در نوع خود امتیازاتی به سایر آلات موسیقی مدرن امروزی داشته و دارد.
*- ساخت آن به روش بسیار ساده و آسان است
*- از مصالح بومیِ بوته و تارهای درختانِ دم دست کودکان، به دست می آید.
*- توسط خود نونهالان، بعنوان یک کاردستی ابتکاری، در سنین مختلف ساخته می شود.
*- مصالحش بدون عوارض زیست محیطی، به طبیعت باز می گردد.
*- از بابت ساخت آن هزینه ای به خانواده ها تحمیل نمی شود. چشم هم چشمی و فخرفروشی طبقاتی ندارد.
*- خلاقیّت و توانایی، دنیایی از زیبایی در جلو چشمان کودکان باز می کند. نشاط و شادی در گلستان وجودشان می وزد.
*- جذابیّت و گیرایی که در ساخت و نواختن “دودَه” در سنین مختلف در جمع بازیکنان همسن و سال، ایجاد می کند، در آلات موسیقی مدرن غیر بومی این مزیّت و مزایا وجود ندارد.
? – اما تمدّن، بازی های شاد کودکانه را، از کودکان گرفت. در کودکی چنان غرق در بازی های صبح و عصر بودیم که گرسنگی را نمی دانستیم.
وقتی “مادر” دست ما را می گرفت، کشان کشان به طرف خانه می کشید و از ادامه ی بازی با دوستان ما را جدا می کرد، می زدیم به گریه و فغان، تا شاید دلِ مادر به یک فرصتی اندک برای “بازی”، به رحم آید و یا بزرگی در کوچه به وساطت از مادر رضایت طلبد برای ماندن در پای بازی.
امروزه بیشتر انزوا طلبی، گوشه گیری، عصیان، نامهربانی، پرخاشگری، نداشتن روابط اجتماعی خوب. از آفات تعطیلی این گونه بازی دانسته می شود.
عصرِ تمدّن، تحمیل، تبلیغ و فشار همه جانبه، برای الگو گیری از فرهنگ بیگانه. شادگونه زیستن را از جامعه گرفت و یک نوع هویت باختگی را بوجود آورد. مصیبت بارتر از آن، تهاجم همه جانبه ی فرهنگ بیگانه بود، چه این آلات و آواز و موسیقی، نیاز روحی انسان ها را حرام و هنرمندان را به مجازات شلّاق مجازات کرد. در جمع آوری و شکستن این شادی آفرین های فرهنگی و هنری را به دست خود هنرمندان، با تحقیر تمام در جلو چشمانِ عاشقان و شیفتگان شادی، شکست. بجایش گریه و ناله، غم و حزن را تبلیغ و تکلیف کرد. آنکه امروز از موسیقی داریم، نه داده متولیان و دولت مردان، که گرفته شده توسط خود هنرمندان ایرانی در اثر مقاومت، تحمّل سختی ها و مشقت های بسیار به دست آمده است.و…
(ادامه دارد)، ۲۰/ ۷ / ۱۴۰۰

سپاس از خوانش این نگارش

نگارنده در حال ساختن  “دودَه”

علی اصغر بالغ بازنشسته میراث فرهنگی بناب

نگارنده کتاب دو جلدی “نگاه نگارها”
??????