صنعت مسگری در بناب
چرم ماده اصلی ظروف های اولیه را در روزگاران گذشته تشکیل می داد
ظروف مورد استفاده اوّلیه به صورت چرمی
سپس چوب و شاخه های به هم بافته ، پوست درختان ، ساقه های میان تهی و کدوی قلیانی برای ساختن ظروف مورد استفاده قرار گرفت و آنگاه دوره ی ظروف سنگی و سپس ظروف گل خام و پخته و سفال های منقوش و لعاب دار در سیر تکاملی ظروف با استفاده از تجربه ی گذشتگان یکی پس از دیگری ساخته شد
کدوی قلیانی ( محلی ) که بیشتر مورد استفاده ی ادویه ی فروشی ها ، و در خانه ها انواع تخم نگهداری می شد( عکس از نگارنده )
جام مسین مورد استفاده در مساجد
بعد از کشف فلز این وسایل از آهن ، مفرغ ، برنز ، و مس ساخته شد و دستان هنرمند هنرآفرینان جهت زیباتر کردن آن ها ، نقش و نگاری بر آن اضافه کردند
مورد استفاده در یکی از آشپزخانه های مساجد ( ظرف مسی که به زیبایی هنر آراسته شده سوراخ کرده اند )
برای ساختن ظروف مسی ، ورق مس را بعد از طراحی و برش با قیچی ، به شکل و اندازه های مورد نظر درآورده و با دندانه ای کردن لبه های دو طرف ورق مس و بعد از تو رفتگی و یا به هم رفتگی این دندانه ها با چکش کاری روی سندان به شکل ظروف مورد نیاز در می آوردند . ورق مسی مانند آهن به حرارت و گداخته شدن در کوره آتش نیاز ندارد
گارکاه صنعت مسگری
مسگری و سفیدکاری ظروف مسین : از انواع ظروف مسین می توان به ، دیگ ، سینی ، مجمعه ، تشت ، نِی و دیگ عرق گیری ، انواع قابلمه ، انواع کاسه ، انواع بشقاب ، قاشق ، پیاله ، جام حمّام ، جام شربت در مساجد ، آفتابه لگن ، گلابدان ، قندان ، منقال ، آفتابه ، مشقفه ( جام کوچک حمّام ) ، قوری ، سطل، کهنک ( کوزه آب عشایری ) ، آفتابه لکن ، لنتر ، تاوه ، جای نان ، خاک انداز ، آب گردان ، اسپندان ، پیه سوز ، لاله، کفگیر ، ملاقه ، و .صدها اشیاء مسین دیگر نام برد
کهنک ( کوزه ی آب عشایر ) موزه ی مردم شناسی بناب
در اکثر این ظروف مسگر بنا به ذوق هنری خود و با توجه به مهارت های فنی با انواع قلم مخصوص خود اشکالی از گل ها ، برگ ها ، ترنج و سر ترنج ها ، انواع پیچک ها ، اشعار و نقش و نگار های متناسب با فرهنگ مردم محل تولید می نمودند و این ظروف هنری امروزه زینت بخش خانه ها ست .
بعد از ساخت ظروف مسی آن را با قلع ، با روش های مخصوص سفید کاری می کردند تا از این طریق جلو زنگ زدگی گرفته شده و مورد استفاده ی عموم قرار می گرفت . زمانی نه چندان دور در شهر بناب بیش از ۱۲۰ نفر در بازار مسگران به حرفه ی مسگری مشغول بودند ، صدای چکش مسگرانی در بازار سرپوشیده مخصوص مسگری می پیچید این صدا آواز موسیقی بود برای صاحبان این حرفه ونویدی از رونق اقتصادی شهر داشت در کنار بازار آهنگران و در مسیر جاده ی ابریشم ( جاده ی محال و گاودول )
سفید کاری ظروف مسی در گارگاه مسگری بناب ( برادران حسن و حسین )
این صنعتگران تولیدات خود را ضمن فروش به کاروان های تجارتی ، به همراه کاروان های شهری در گروه های چند نفری جهت فروش به اکثر شهر ها و روستاهای استان های آذربایجان شرقی ، غربی ، کردستان و زنجان می رفتند . متاسفانه بعد از سال۱۳۵۰ شمسی کم کم ظروف مسی جای خود را به ظروف آلومنیومی نسوز و پلاستیک داده است ، دیگر بازار بزرگ مسگران آن رونق گذشته را ندارد و بیشتر به حلبی سازی روی آورده اند . امّا از سال ۱۳۹۰ به این طرف ، کم کم مردم به اهمیت ظروف مسی پی برده و یواش یواش ظروف مسین وارد بازار می شود و کار و کاسبی علیرغم قیمت بالای آن رونق می گیرد ،
اما آیا آب رفته به جوی باز خواهد گشت ؟ . این عاقلانه نیست و نباید کارهای خوب سنّتی را با شعارتمدّن سازی دور بریزیم ، و ارتباط فرهنگی نسل جدید رابا گذشته تاریخش قطع و از تجربیّات گذشتگان محروم گردانیم .
هنر قلم زنی و زیبا سازی روی بدنه انواع جام های شربت مسی در مساجد و اشعار حکّ شده و آیات و تصاویر برگ و گل و بلبل چنان جذابیتّی به اینگونه جام ها داده که امروزه زینت بخش موزه های دوره صفوی و قاجاری و پهلوی است .
اشکال هندسی ترنج و با طرح های متنوع ،.( موزه مردم شناسی بناب )
نقوش و خطوط و اشعار در داخل مجمعه های مسی که زینت بخش سفره های میهمانی ها و نذر و احسان در مساجد محلی بوده ، هنری که دست کمی از زیبایی جام های بزرگ مسی نداشت ، هنرمندان و صنعتگران مسگر ، میدانی یافته بودند به جولان چکش و قلم با ذهنی خلّاق برای آفرینش زیبایی های هنری خودشان . کمتر ظرف مسی در قدیم یافت می شد که رویش قلم زنی نشده باشد این کار از حکایت روحیه زیبا پسندی و هنردوستی مردم دیار را می رساند . متاسفانه بیشتر این آثار هنری ارزشمند در دوره ی پهلوی عتیقه فروشان دوره گرد از شهرستان ها خریداری و جمع آوری نمودند و شهرها را از این هنر تهی نمودند .
ظروف مسین در موزه مردم شناسی جنوب سهند ( شهر بناب )
نگارنده : علی اصغر بالغ بازنشسته میراث فرهنگی بناب
مؤلف: کتاب دو جلدی ” نگاه نگاره ها ” ( زیبایی های میراث فرهنگی )
وب سایت http:/www.negahenegareha.ir/