چُومچه گَلین :  مراسم تمنّای بارش باران ، ( قسمت ۷ و ۸ پایانی)

چُومچه گَلین :  مراسم تمنّای بارش باران ، ( ق- هفتم)

? –  کودکان با برداشتن عروسک “چومچه گلین”، کوچه به کوچه، با آواز و اشعار  موسقیایی حزن انگیز کودکانه، راه می افتادند و سرود  “چومچه گلین” می خواندند

 

?  چومچِه گلین چُوم اوسته.

? الله دان یاغیش ایسته.

?  الیم قالیب خمیرده.    

? بیرجَه قاشق سو اُسته.(۱)

?-  با همان صداقت و صفای باطن کودکانه ای که “تاسوعا”، مظلومانه و معصومانه با پیاله های آب به دست، “العطش” ، “العطش” گویان، دنبال سقّایشان می روند.

? – سرود “چومچه گلین”، یا “چاخ داشی چاخماخ داشی”، استعاره است.  اصلِ آب خواستن و بیان تشنگی،  آگاه کردن به بی آبیست.

مولوی می فرماید.

?- آب کم جو تشنگی آور به دست

?- تا به جوشد آب از بالا و پست

? – به نظر حقیر هدف از “جوشش”، کوشش و پیدا کردن راه حلّ علمی برای مشکل کم آبیست.

*چه تفاوتی است  بین عده ای که آب را آلوده و به اسراف می کشند، بی راه حل علمی،  راه آب را به  نسل امروز و آیندگان می بندند.

* با کسانی که راه آب را به روی عده ای از تشنگان کربلا بسته بودند.  نکند گریه هایمان، خدایی نباشد و ریایی باشد.

———–

? – به عبارتی در “چومچه گلین” می گوییم.

? چو مچِه گلین چُوم اوسته=  ای عروس نگهبان آب، که بر روی چوبی.

    ( ای عروس، بانو ی “آناهیتا”، ای نگهبان آب ها و بارش باران،  ای سایبان سر،  ای در کنار ما،  دست به دامانیم )

? الله دان یاغیش ایسته. = از خدایت طلب باران کن .

    ( ای بانوی بزرگ،  شما به خدا نزدیکتر از مایی، از ایزد توانا برای ما بارشِ باران، سال بارندگی درخواست کن)

?  الیم قالیب خمیرده. = دستم توی خمیر مانده.

     (بانو،  در مانده ایم،  دستانمان گیر است، چاره ای برایمان نمانده،  غیر از درخواست و تمنّا،  کار دیگری از دستمان بر نمی آید، ما مانده ایم و کشتزارمان، نتیجه دسترنجمان ازبین می روند، به ما کودکان بی گناه رحم کن، به دادما برس)

? بیرجَه قاشق سو اُستَه. = به خاطر یک قاشق (چومچه) آب.

     (به اندازه یک بارش باران، هر چند کم، به اندازه ی رفع عطش گیاهان بی زبان، تا خشک نشوند و نمیرند، سبزی حیات ما به این سبزینه هاست. ما تشنه ایم.

      تشنه به آب، تشنه به آگاهی همگانی برای مصرف بهینه آب. تشنه به صرفه جویی،  تشنه به پاکیزگی و حرمت آب، تشنه به برنامه ریزی درست مهار و مصرف آب. تشنه به ادراکیم، درک به دانش و اندیشیدن.  تشنه به اندیشه ی اینکه پس انداز آب همان پس انداز ثروت و سرمایه به فرزندانمان است. تشنه ی نگرش به آینده فرزندانمان.  سرنوشت آنان به عملکرد ما گره خورده است، ما تشنه به بوی عطر بارانیم. بهار زندگی را با بارش باران می شناسیم. ??

?-  بعضاً اشعار مذهبی دیگری  مانند ( وای حسین ، وای حسین ) نیز می خواندند که با تاریخ زمان و زبان “آناهیتا” نسبتی ندارد. به احتمال برای حفظ و ماندگاری آیین های ملی ایرانیان  چهره مذهبی داده اند.

? – این مراسم در استان ها و شهر های دیگر با توجه به شرایط و صلاح و تدبیر بزرگان فرهنگی آن قوم، با در نظر گرفتن موقعیّت جغرافیایی،  فرهنگ،  زبان،  تفاوت هایی در اشعار بوجود آورده اند.

??- در کنار سرود “چومچه گلین”، ادیبان و شاعران هنرمند خوش ذوق ایرانی، اشعار دیگری  در ارتباط با تمنّای بارش باران، طراحی  و به کودکان یاد داده اند.  بچه ها با حرکت دسته جمعی،  محلّه به محلّه، با اشعار بسیار دلنشین، پر محتوا، دارای وزن و قافیه بسیار زیبا، کوتاه، و به یاد ماندنی زیر را  می خوادند.و…

مجسمه آناهیتا 

چُومچه گَلین :  مراسم تمنّای بارش باران ، ( قسمت هشتم – پایانی)  

?-《… بچه ها با حرکت دسته جمعی،  محلّه به محله، این اشعار زیبا را می خواندند…》

?- چاخ داشی چاخماخ داشی

?- یاندی اُورَه لَر باشی

?- الله بیر یاغیش جوندر

?- جُوَدسین داغلار داشی

? – ادبیّات و ادیبان ایران ما ستودنی است. ?

   در دو بیت بالا،  کل مطلب را به زیبایی و سادگی، بدون بازی با واژه های سخت، به مخاطبانش می رساند.

?  باین جمله زیبا که در یک روستای هشترود، در ارتباط با  “چومچه گلین” شنیدم،عنایت فرمایید.

 ?- گُللَریم سُولدی، سارالدی داغلار آغلیون.?=( گل هایم، پژمرد و زرد شد، گریه کنید و ببارید ای کوه ها).  یک دهه بعد همین جمله را در روستای گل تپه،  در یک مجلس بزرگداشتی  که پدر دو بچه در تصادف رانندگی فوت شده بود و بچّه هایش بی سرپرست و  بی سر پناه مانده بودند شنیدم.  در آن مجلس  تمام بزرگان و خویشان نشسته بودند،  مردی پیر نابینا وارد شد،  بعد از خواندن حمدّ و سوره بلند شد و با صدای رسا با تمام احساسی که وجودش را فرا گرفته بود، گفت. (گُللَریم سُولدی، سارالدی داغلار آغلیون). یعنی ای بزرگان قوم، این بچه های “گل”  یتیم ماندند، خشکسال و بی آبی این گل ها شروع شده،  پژمرده شدند، ببارید برای رشد و نموّ  این گل ها.  فکری و تدبیری برای آینده  این ” گل ها” بکنید.  ای باران ببار، گرد و غبار از چهره ی گل های این بوستان بشوی تا سبز و بهاری باقی بمانند. انگار خود از جنس این درد بود.

—————

?- چاخ داشی، چاخماخ داشی. = ای سنگ آتش زنه ، که با برخوردت، برق و آتش می جهد.

    ( ای رعد و برقِ ابر باران زای بهاری،  بلند آی از پس کوه ها و سینه پهن کن،  بزن برقِ خروشِ بارانت را، بشکن سکوت مرده مزارع ما را،  بیدار کن خواب گرفتگان زمستان را، بشوی چهره ی کسالت گرفته زمین را، سیراب کن ریشه ها را از آب زلال،   بشارت ده به صبحِ سبز زندگی.

?- یاندی اورَه لَر باشی. = دل هایمان سوحت،

  (دل هایمان سوخت از این تشنگی،  ما کودکان بی گناهیم و تشنه، تشنه به عشق و آرامش زندگی. سوختیم به جور و جفای این زمین مرده، ما بی گناهیم و هیچ نقشی در این ناهنجاری ها نداریم ).  ??

?- الله بیر یاغیش گوندر = خدایا، بارانی بفرست.( ای “آناهیتا”، ای نگهبان باران، بگو ابرها بگریند به حال ما.  ایزدا بی بارش باران، شادی و نشاط از میان ما رفته. زندگی بی نشاط و شادی، بی بوی باران و نان زندگی نیست.

?- جوَدسین داغلارداشی. = تا سنگ کوه ها سبز گردد. ( ایزدا بارانی بفرست تا کوه و دشت و مزارع ما، حتی سنگ کوه ها، سخت ترین دل ها، سنگین ترین گوش ها، از این بارش، از این گریه ی شوق، سبز گردد و آرامش به زمین ما باز گردد.).

 ? – با این انگیزه و اشعار،  کودکان به درِ خانه های مردم می رفتند،  مردم  محل نیز،  ضمن همراهی با این درخواست و دعا، مقداری از سبزیجات خوردنی خشک شده،  نخود،  لوبیا،  لپه،  قیله، روغن و رشته برای تهیه آش احسان می دادند.

?? – در پایان مراسم کودکان هدایای جمع آوری شده را به بانوان و دختران محله تحویل،  بانوان با این خوردنی ها، آش نذری تهیه و میان اهالی و فقرا توزیع می کردند، تا دعایشان در نزد خدا  مستجاب گردد.

?? – گویند بعد از انقلاب، در روستایی خشکسالی پیش آمده بود. به درخواست بزرگان و روحانی محل،  اهالی روستا از زن و مرد و کودک جمع شدند تا بروند بالای کوه نماز بخوانند از درگاه خدا طلب و تمنای باران کنند. همین طور مردم با آواز سرود و نیایش می رفتند.  عارفی دید در میان این جمع، کودکی چتر خودش را به همراه آورده است. رو به مردم کرد گفت ای مردم، شماها آنکه می گویید و می خواهید نمایشی از دروغ و ریا و تزویری بیش نیست !!!، در میان شما،  فقط این کودکی که چترش را به همراه خود آورده است ایمان اعتقاد به رحمت و بخشش خداوند و آمدن باران دارد.  اگر خدا و طبیعت لطف و مرحمتی فرماید،  بدانید که بخاطر این کودک خواهد بود. ??

 ??? – بنظر:  این لجاجت های اجتماعی و اخلاقی گذراست، با فهم و فرهنگ ایرانی سازگار نیست، کشوری که مهد تمدن است.  ملتی که در کارنامه اش پندار نیک، گفتار نیک و کردار نیک را  الگوی زندگی اش قرار داد و  اولین منشور حقوق بشر را پیاده کرد.  این ناهنجاری ها را نمی تابد، اصلاح خواهد کرد.  از طرفی مکانیزم هوشیارانه طبیعت،  در چرخه تکامل، روزی این نابسامانی ها را ( ولو به بهای گزاف) بروز کرده و به سامان خواهد رساند. به امید آن روز پرنشاط، همگام با شعار و الگوی “چومچه گلین”، در گسترش آگاهی های همگانی و همه جانبه، با مدیریت اصلاح الگو های بهینه آب و هوا،  می مانیم . تا این سرزمین دوباره سبز گردد. ( پایان )

رعد و برق ابرهای باران زای بهاری 

 

سپاس از خوانش این نگارش 

  علی اصغر بالغ بازنشسته میراث فرهنگی بناب  /۱۲ /۱۳۹۹

???????