نام: “نِهره” =  Nehre   و  “تولیخ” tolikh

نام: نِهره =  Nehre   

? زمان استفاده: تا سال های دهه ۴۰٫ و در روستاهای دور دست شاید تا دهه ۵۰

? جنس: سفال (نهره از جنس پوست بُز و گوسفند هم درست می شود). بیشتر در خانه ها از نوع سفالی استفاده می کردند.

? کارکرد: برای کره گیری از ماست

? شرح جزئیات دستگاه:

شبیه کوزه سفال است، با یک دستگیره بزرگ در بدنه، و یک سوراخ کوچک ۴ میلی متری در بدنه چه با یک تکه چوب کوچک این سوراخ بسته می شد.  این سوراخ برای هواگیری و یا گرفتن گاز تولید شده به هنگام به همزنی  آب و ماست درون آن تعبیه شده است.

زیر نهره یک پارچه نرم و یا بالشتک می گذارند تا هم نهره سفالی در استکاک با زمین شکسته نشود و هم بالا و پایین آمدنش روان باشد.

? – بعد از به هم زدن خوب، کره در بالای دوغ جمع می شود،  بعد محتوای نهره را به داخل یک ظرف بزرگ می ریزند و کره حاصله را از روی دوغ جمع می کنند.

? از دوغ آن ماست کیسه ای و کشک درست می کنند

? – این روندکار از شیر به ماست، پنیر، کره و … یک شبه و ساده بدست نیآمده،  نتیجه قرن ها رنج وسختی، اندیشه، کشف و خلاقیّت و تجربه پدران و مادران ماست.  روحشان شاد و یادشان گرامی. ??

به تجربه های اندیشمندان و بزرگان قوم، بها دهیم و استفاده کنیم

 “تولیخ” tolikh

? – “تولیخ” نوعی دیگر از “نِهرَه” است همان کار را انجام می دهد.

از پوست گوسفند و بُز درست می کنند. با کمی تغییرات یک سر پوست گوسفند را می دوزن، از سر دیگر آن به داخلش ماست و آبی زلال و تمیز می ریزند و دهانش را می بندن و آرام، آرام مدتی به هم می زنند. :در گویش محلی به این به همزنی “چال خاماق” می گویند.

? – این روش تولیخ و یا نهره مخصوص ایلات و عشایر است، نهره سفالی در کوچ کردن ها، در برخورد با سنگ ریزه های کوهستان ها می شکند. به دلیل دوری راه امکان بازخرید ان مشکل بود.

چال خاماق = (“چال” = چالش، تکانه در جای خود). در اثر تلاش و تکانه های منظم  در جای خود.

? ??  – بانوان، آب زلال و ماست را در داخل “تولیخ” می ریزند و منظم حرکت و تکان می دهند، در اثر این تکانه ها و دگرگونی،محتوای نهره متحوّل می شود، به حرکت در می آیند. آنچه را در درون داره، در اثر این چالش و تکانه ها، انرژی های خوابیده و پنهان در درون ماست ( کره) آزاد می شوند، این انرژی های آزاد شده، بالا آمده و صدرنشین دوغ می شوند. با همبستگی و کنار هم جمع شدن این ذرات انرژی زا در یکجا، کره به دست می آید.  آنچه باقی می ماند دوغ و کشکه

?- نتیجه گیری اجتماعی: در فرصت های بعدی.

علی اصغر بالغ

بازنشسته میراث فرهنگی بناب.

?????