بنابِ بعد از انقلاب، در مسیر توسعه ی گذشته (قسمت-اول)
🌻 -میدان عالی قاپوی “بناب“
در دوره “صفوی”
* – مستندات این نوشته ها: “تطبیقی”، تحقیقات و مشاهدات “میدانی” و “کتابت”
اول- میدان عالی قاپوی اصفهان:
👈- قبل از بررسی آثارِ میدان عالی قاپوی “بناب“(۱). لازم است قبلاً یک بررسی مختصر از بناهای خاصّ تاریخی در اطراف میدان عالی قاپوی اصفهان، کرمان، اردبیل و… با کاربری های سیاسی، اقتصادی و دینی داشته باشم.
🔸- میدان عالیقاپوی اصفهان:
یک میدان با معماری زیبای ایرانی است. عمارت عالی قاپو، با سرستون های چوبی متاثر و الگو گرفته از معماری ستاوند های چوبی مساجد تاریخی بناب (۲و۳). دارای آثار و بناهای تاریخی خاّصی ا ست که در چهار سمت و سوی آن قرار گرفته است. استقرار بنا و نهاد های مهمّ و بسیار تأثیر گذار در اداره امور کشور.
الف- “عمارت عالیقاپو”:
احداث بنا در دوره ی صفوی (محلّ سکونت شاهان صفوی. نماد قدرت سیاسی کشور، بقولی نماد زور و مَلک).
ب – بازارهای سنّتی و سرپوشیده در سمت دیگر این میدان، (نماد قدرت اقتصادی، بقولی نماد زَر و یا مالک) .
ج – مساجد جامع شیخ لطفاللّه و “شاه”، جایگاهی بزرگ برای روحانیت، نماد قدرت متولیان دین با بهره گیری از افکار توده ی مردم دیندار بعنوان ابزار اهرم قدرت، قرار گرفته اند. در مجموع نمایش وحدتِ واقعی سه قدرت بزرگ و تاثیرگذار در ادارۀ کشور و مردم.
*- دکتر شریعتی در این خصوص می نویسد.
《… در تاریخ، طبقاتِ قدرتمندِ حاکم، عبارت بودند از سه لایه‌ای چه، یک طبقه‌ی حاکم را می‌ساختند: طبقه‌ی زورمند، طبقه‌ی زرمند، و طبقه‌ی روحانی، که هم قدرتِ سیاسی، و هم قدرتِ اقتصادی، و هم قدرتِ ایمانی‌ی خلق را در دست خود داشتند، و چه با هم همساز و بودند، و چه مخالف، به هر حال، سازش یا عدمِ سازشِ آنها، بر سرِ حکومتِ بر خلق بوده است، و نه برای خلق…》 (مجموعه آثار ۱۹ / حسین وارث آدم / ص ۱۲۸*).
برداشتی زیبا از فرهنگ حاکم برکشور در دوره صفوی.
🔸- هر کدام از این نهادها در یک رأس این مثلث حاکمیّت، نقشی بازی می کردند و سهمی از جیب مردم بر می داشتند. هر یک در طول تاریخ به “ظاهر” توجیهاتی برای خود درست کرده بودند.
(ادامه دارد)
اصغر بالغ
بازنشسته میراث فرهنگی بناب
🌲🌾🌸🙏🙏🌸🌾🌲
۱- تحقیقات و مشاهدات نگارنده، نزدیک به چهار دهه در حوزه میراث فرهنگی
۲- دکتر کریم پیرنیا، کتاب ” سبک شناسی معماری ایرانی”
۳-دکتر ورجاوند، کتاب سبک شناسی هنر معماری