قلعه ضحاک ( زهاک) هشترود. (قسمت- دوم)
🌲- قلاع حوزه جنوبی آذربایجان شرقی با محوریّت قلعه ضحاک (ق- دوم)
۱- قلاع در دل کوه و زیر زمین: از قلاع زیر زمینی از جمله قلعه ی دستکند های روستای “صور” بناب: مجموعه خانه هایی که در دل کوه از جنس سنگ ماسه ای کنده اند. به همدیگر راه دارند. هر واحد مسکونی با رعایت تمام موارد ایمنی و بهداشتی، شامل اتاق هایی برای گاو، گوسفند، جدا از هم و در کنار هم. اتاق های نشیمن برای ساکنان قلعه با سقفی گنبدی و روزنه ای برای تهویه هوا و ایجاد روشنایی.
کف این اتاق ها ۵۰ سانتیمتر بالاتر از کف نشیمنگاه حیوانات ساخته شده تا آب فضولات گوسفندان به نشیمنگاه ساکنان نشت نکند.
🙏- ورودی خانه ها را جهت تامین امنیت بیشتر، کوچک، تنگ ساخته اند، تا بتوانند شب ها از ترس ورود حیوانات وحشی با چوب و سنگ به بندند.
در اینگونه معماری می توانند در مواقع احساس خطر، ساکنان قلعه به همدیگر کمک رسانی کنند و مانع ورود متجاوزین بیرونی به داخل قلعه شوند. و هر متجاوزی را که جرات ورود به داخل قلعه را داشت، در آن تاریکی قلعه کشته می شد.
👏- در معماری دستکندهای بناب، اینقدر کارشان درست و کارشناسی شده بود که از آب جریان در کُسل سنگ های کوه در هر مجموعه، آب را به داخل حوضچه ای هدایت کرده اند، این آب همیشه در حوضچه برای مصرف در جریان بود و هم به هنگام محاصره مهاجمان نمی توانستند ساکنان قلعه را از بی آبی به تسلیم وادارند(۱).
👈- دستکند های کله قندی کندوان ولو اینکه از نظر معماری فوق العاده مهم است، امّا به دلیل اینکه مهاجمان از آن ها را از دور می دیدند، از طرفی واحد های کوچک؛ از هم جدا جدا هستند، راه ارتباطی به هم ندارند، آب جاری در درونشان نیست، در نتیجه مهاجمان می توانند زود محاصره کرده و ساکنان این دستکند ها را جدا جدا بکشند راه دیگری برای فرار و کمک رسانی ندارند.
۲- 🌸 قلاع در سطح زمین هموار:
🌾- در قدیم شغل اکثریت مردم کشاورزی و دامداری بود، لذا اینگونه قلاع به لحاظ داشتن زمینی مسطح، با خاک حاصلخیز منطقه، داشتن رودخانه بزرگ پرآب و جاری. منطقه بسیار خوب و مستعد برای زندگی بود و هست. در اینگونه مناطق برای حفظ امنیّت . دور شهر را حصار کشی می کردند. با ایجاد دیوار های بلند و برج های دیدبانی با گماردن محافظ شبانه روزی، با کندن خندق و باز کردن آب، کندن تونل های مخفی در مواقع نیاز، دروازه های محکم برای ورود و خروج کاروان ها می ساختند
(۱)- توضیح بیشتر در کتاب “نگاه نگاره ها” از همین نگارنده
